Doğal gaz, fosil yakıt kategorisinde kirletici unsuru en az olan enerji ürünüdür. Kuzey Amerika, Ortadoğu, İskandinavya Sibirya, Orta Asya, Avustralya ve Batı Afrika’daki büyük rezervler, sınırları içinde bu enerji havzalarına denk gelen ülkeleri önemli doğal gaz üreticisi ve doğal gaz ihracatçıları haline getirmektedir.
Doğal gaz, evlerde ısıtma amacıyla kullanılmasının yanı sıra, sanayide, üretim tesislerinde ve enerji üretiminde yakıt olarak da kullanılmaktadır. Doğal gaz ayrıca motorlu taşıtlarda yakıt, gübre ve plastik imalatında ise etken bir madde olarak kullanılmaktadır.
Avrupa ve Kuzey Amerika başta olmak
üzere pek çok ülkede yenilenebilir enerji kullanımı teşvik edilmektedir. Doğal
gaz kullanımı ise, diğer fosil yakıtlara nazaran daha çevre dostu bir yakıt olması
sebebiyle ağırlıkla hanelerin ısıtılması ve sanayi işletmelerinin enerji
ihtiyacına cevap olarak her yıl ortalama %1 artışla devam etmektedir.
Uluslararası Enerji Ajansı'na göre,
doğal gaz kullanımındaki artış, ülkeler arası siyasi gelişmelerin olumsuz
etkileri nedeniyle 2022 yılında Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle yaşanan ambargo
ve kısıtlamaların etkisiyle Avrupa ve Avrasya’da düşse de önümüzdeki yıllarda
dünya genelinde kademeli olarak artmaya devam edecektir.
En Çok Doğal Gaz İhraç Eden Ülkeler
ABD, son yıllarda artan LNG talebi ile, doğal gaz ihracatında lider sırada. ABD en büyük rezervlere sahip değil ancak ihraç pazarına en çok ürün sunarak doğal gaz ihracatında lider konumda.
Norveç Avrupa kıtasındaki en büyük rezervlere sahip ülke, Rusya'nın Ukrayna savaşı sebebiyle uygulanan ambargolara karşı bir koz olarak doğal gaz boru hatlarından yapılan sevkiyatları kısması sebebiyle, Norveç 2022 ve 2023 yılında doğal gaz üretimi ve ihracatını arttıracak.
Katar ve İran dünyanın en büyük doğal rezervlerinin bulunduğu Güney Pars / Kuzey Kubbe enerji sahasındaki üretimi Ukrayna Rusya savaşı sonrası oluşan siyasi ve ekonomik konjonktür gereği arttıracaktır. ABD yaptırımlarının gevşemesi ve AB'nin LNG taleplerinin artması ile İran ilk 10 sıraya girmesi muhtemel bir doğal gaz ihracatçısı.
|
En Çok
Doğal Gaz İhraç Eden Ülkeler |
|||||||
|
|
Exporters |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
Currency |
|
1. |
World |
242,8
billion |
297
billion |
263,8
billion |
220,5
billion |
376,8 billion |
USD |
|
2. |
USA |
22,6 billion |
28,3 billion |
30,8 billion |
33,1 billion |
67,6 billion |
USD |
|
3. |
Norway |
26,5 billion |
35,3 billion |
21,4 billion |
13,7 billion |
58 billion |
USD |
|
4. |
Qatar |
40,2 billion |
51,8 billion |
45,1 billion |
34,8 billion |
39,3 billion |
USD |
|
5. |
Australia |
20,4 billion |
32,6 billion |
36,1 billion |
27,3 billion |
37,9 billion |
USD |
|
6. |
Canada |
10,1 billion |
10,1 billion |
9,1 billion |
7 billion |
15,3 billion |
USD |
|
7. |
Algeria |
14 billion |
14,6 billion |
11,8 billion |
8,5 billion |
14,5 billion |
USD |
|
8. |
Germany |
7,2 billion |
11 billion |
13,5 billion |
9,6 billion |
14,1 billion |
USD |
|
9. |
Belgium |
6,4 billion |
7,8 billion |
4,1 billion |
2,3 billion |
11,8 billion |
USD |
|
10. |
UAE |
2,4 billion |
1,6 billion |
1,7 billion |
2 billion |
10 billion |
USD |
HsCode:27111 Kaynak: ITC TradeMap 2022
Dünya Doğal Gaz Rezervleri
British Petrol 2020 Dünya Enerji İstatistik Görünümü Raporunda yer alan veriler dünya üzerinde kalan doğal gaz rezervinin 198,8 trilyon metreküp olduğunu gösteriyor. Dünyadaki doğal gaz rezervlerinin dağılımı, en büyük rezervler hangi ülkeye aittir, doğal gaz rezervleri ne zaman tükenecek gibi sorular, günümüzde aktüel bilgiler olarak sık sık paylaşılıyor ve güncelleniyor. Halihazırda bulunan ve uluslararası kuruluşlarca teyit edilen kaynakların haricinde, teyit edilmeyi bekleyen veya önümüzdeki yıllarda tespit edilecek yeni doğal gaz rezervleri mevcut hesaplamaları değiştirebilir.
- Dünyanın en büyük doğal gaz sahası, İran ve Katar'ın sınırlarına dahil 51 trilyon metreküplük rezerv barındıran Güney Pars / Kuzey Kubbe enerji sahasıdır.
- Ülkelere göre toplam rezervler karşılaştırıldığında Rusya, yaklaşık 48 trilyon metreküp (1.688.228.000 MMcf) doğal gaz ile kanıtlanmış en yüksek doğal gaz rezervlerine sahip.
- Bir milyon metreküp. 1 Milyon fit küp, 28316.846592 metreküpe eşittir (SI temel birim). 1 MMcf = 28316.846592 m3.
Tüketim oranlarındaki +/- değişimler
ve alternatif enerji kullanımının etkileri gibi faktörler baz alındığında dünya
doğal gaz rezervinin en erken 50 yıl, en geç 100 yıl içinde tükeneceği tahmin
ediliyor.
Pandemi sürecinde düşen sanayi ve
lojistik tüketim, Rusya- Ukrayna savaşından doğan kısıtlamalar gibi pek çok
değişken mevcut istatistiki hesapların sürekli revizyonunu gerektirmektedir.
Kaynak: yearbook.enerdata.net
Doğal gaz rezervleri ile ihracat rakamları arasında bir ilişkisi olsa da, zengin rezervlere sahip ülkelerin ihracat seviyelerini belirleyen temel etken enerji tüketimleri. Enerji tüketimi o ülkenin sanayisinin ve hane halkının ihtiyaç duyduğu enerji talebi ile ilişkili.
Örneğin. Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere, pandemi etkisinde geçen
2021 yılında bile Çin 3652 (Mtoe) ve ABD 2123 (Mtoe) enerji tüketimi ile
başı çektiler. 2021 yılında dünya genelinde en çok tüketilen enerji çeşitleri
her biri ortalama %20-25 arası tüketim payına sahip, petrol, kömür ve doğal
gazdı.
En Çok Doğal Gaz
Üreten Ülkeler
Dünyanın en büyük 10 doğal gaz üreticisi, dünya genelinde yapılan yıllık doğal gaz üretimin dörtte üçünü sağlamaktadır. Rezerv büyüklüğü ve üretim miktarı birbirine orantılı değildir. Örneğin Rusya en büyük doğal gaz rezervine sahip ülke iken, ABD en çok doğal gaz çıkaran ülkedir.
Bu noktada ABD,
Asya’daki doğal gaz üreticilerine uzak bir ülke olarak, yerli sanayisi ve
yurtiçi kullanımı için doğal gaz kaynaklarını etkin kullanmaktadır. ABD’de
çıkarılan doğal gaz, birincil enerji tüketiminin %32'sini
oluşturmaktadır.
Çin'in doğal gaz
üretimi 2021'de %7,8 arttı. 2011 ile karşılaştırıldığında, 10 yıl süreçte
tüketimin yaklaşık 2 kat arttığı görülüyor. Çin’in Türkmenistan’la arasında kuruluşunu
finanse ettiği doğal gaz boru hattı ve sanayide kömür tüketimini azaltma
çabaları, doğal gaz dönüşümünün temel sebepleridir.
1. ABD : 934,2 Milyar Metreküp
ABD dünyadaki en büyük doğal gaz rezervine sahip
olmasa da küresel olarak açık ara en büyük doğal gaz üreticisidir. Küresel
pandemi nedeniyle 2020'de üretim %1,9 düşerken, ABD 2021'de küresel doğal gaz üretiminin %23'ünden fazlasını oluşturan 934,2 bcm'lik şaşırtıcı bir üretim yapmayı
başardı.
Bununla birlikte, ülkenin önemli ısınma ve enerji
gereksinimleri nedeniyle küresel tüketim listelerinde de üst sıralarda yer
alıyorlar. 2021 yılında ABD 846,6 milyar metreküp doğal gaz tüketimi ile,
çıkarılan doğal gazın %90’ına yakın bir tüketim gerçekleştirdi.
2. Rusya : 701.7 Milyar Metreküp
Rusya, pandemi
sonrası Ukrayna savaşının gölgesinde, 701.7 bcm doğal gaz üretimi ile küresel
üretimin %17'si gerçekleştirdi. 2021'de Rusya 444,3 milyar metreküp doğal
gaz tüketimi ile dünyanın en büyük ikinci doğal gaz tüketicisiydi. Kullanım ve
üretim arasındaki farktan doğan artı rezervler Rusya’yı dünyanın en büyük doğal gaz
ihracatçısı olarak konumlandırıyor.
Rusya’nın en çok doğal gaz ihracatı yaptığı AB pazarı. Ukrayna savaşı sebebiyle yaşanan siyasi kuşatma ve ambargolarla uluslararası arenada yalnızlaşan Rusya, doğal gaz sevkiyatlarını kısarak AB’nin yaptırım gücünü zayıflatmayı planlıyor.
2023 yılında, savaşa kalıcı bir çözüm bulunamaz
ve Çin, Hindistan gibi büyük müşterilerle farklı doğal gaz satış anlaşmaları
yapılamazsa Rusya doğal gaz üretimini azaltmak zorunda kalacaktır.
3. İran : 256,7 Milyar Metreküp
Kanıtlanmış büyük rezervler ve muazzam bir kapasite sayesinde, İran hükümeti son zamanlarda doğal gaz konusunda agresif bir duruş sergiledi ve son birkaç yılda küresel üretimde üçüncü sıraya yükseldi.
İran’ın enerji satışında kısıtlamaları da içeren ABD yaptırımlarının 2022 sonları ve 2023 itibarı ile azalacağı ve dolaysıyla İran’da doğal gaz üretiminin artacağı bekleniyor.
İran, 41 trilyon metreküp rezervini kullanmayı ve 2022'de üretimini
130 milyon m3/gün daha artırmayı planlıyor. İran halen ek tesislere büyük
yatırım yapmakta ve gaz üretimindeki payını arttırmakta.
4. Çin : 209,2 Milyar Metreküp
Fuling Shale Gas Field'ın keşfi gibi Çin'deki son gelişmeler, son on yılda Çin'in üretimini ve rezervlerini etkileyici sayılarda artırdı. Bu yeni sahada 400'den fazla kuyuda üretim yapılıyor. Çin 2023'te 42 bcm doğalgaz üretmeyi hedefliyor.
Bu, Çin'in toplam üretimini 209,2 milyar metreküpe çıkarması demek, ancak Çin endüstrisi ve büyük nüfusu sebebiyle hala dünyanın en büyük doğal gaz ithalatçılarından biri. Son on yılda tüketimdeki muazzam büyüme Çin’in enerji ithalatına dair bağımlılığının artarak devam edeceği anlamına geliyor.
Kısaca Çin 2022 itibarı ile
dünyanın en büyük dördüncü doğal gaz üreticisi ancak tüketim miktarı sebebiyle
hala büyük oranda dışa bağımlı.
5. Katar : 177 Milyar Metreküp
Ukrayna savaşı sebebiyle uygulanan yaptırımlar sonrasında Rusya'nın doğal gaz ihracatındaki ani düşüşle birlikte, Katar, artan talebi karşılamak için üretimi arttıran ülkelerden bir diğeri. Bunun nedeni, kanıtlanmış en büyük üçüncü doğal gaz rezervine sahip Katar'ın AB’den gelen taleplere istinaden üretimi arttırması.
Dahası, Qatargas dünyanın en
büyük sıvılaştırılmış doğal gaz tedarikçilerinden biri. Katar 23 trilyon+
metreküp rezervinden yararlanmak için muazzam bir potansiyele sahiptir.
6. Kanada : 172,3 Milyar Metreküp
Kanada yüzölçümü açısından dünyanın en büyük ikinci ülkesi, huzurlu ortamı ve pitoresk kışlarıyla tanınan Kanada, doğal gaz üretiminde Katar'ın hemen ardından altıncı sırada. Batı Kanada Sedimanter Havzasında bulunan birincil gaz sahaları ile ülke, küresel rezervlerin %1'ine sahiptir ve aynı zamanda en büyük ihracatçılardan biridir.
Kanada iç pazarında enerji talebinin %38'i doğal gazla
karşılanırken, yıllık tüketimdeki sürekli artışla Kanada, hem yerel tüketim hem
de küresel ihracat için önemli bir altyapıyı kurmuştur.
7. Avustralya : 147,2 Milyar Metreküp
Avustralya kıtası, doğal gaz açısından zengin rezervlere sahip. Ülke en büyük küresel ihracatçılardan biri olarak, Japonya, Güney Kore başta olmak üzere sıvılaştırılmış doğal gaz LNG sevkiyatları yapmakta. Avustralya’da son yıllarda iç pazarın ihtiyaç duyduğu enerji ihtiyacı artmakta. Yıllık doğal gaz tüketimi iç pazarda 40 milyar metreküp.
8. Suudi Arabistan : 117,3 Milyar Metreküp
Suudi Arabistan, petrol üretiminde küresel liderlerden biri olmasının yanı sıra, yıllık 117,3 bcm üretim ile küresel doğal gaz üretiminde de 8. sırada yer alıyor. Ülke ayrıca geçen yıl keşfedilen beş yeni doğal gaz sahası ile artan bir üretim hızında ve gaz altyapısını büyük ölçüde artırmayı planlıyor.
Ülkenin doğal gaz rezervlerine yapılan yatırımlar, yakın zamanda Jafurah Havzası'nda 110 milyar dolarlık devasa bir gaz sahası geliştirmek için sözleşmeler imzalayan Saudi Aramco gibi büyük bölgesel şirketler tarafından yönetiliyor.
Suudi Arabistan 2022 itibariyle henüz
doğal gaz ihracatı gerçekleştirmedi. Kurulan tesisler ve yatırımların sonuç
vermesi ile 2030 yılına kadar doğal gaz ticaretine başlamayı planlıyor.
9. Norveç - 114,3 Milyar Metreküp
Norveç, 2021'de çoğunluğu Avrupa ülkeleri olmak üzere 114,3 bcm doğal gaz ihracatı ile Avrupa'nın en büyük ikinci doğal gaz tedarikçisidir. Ülke ayrıca, Ukrayna’da devam eden savaş nedeniyle
Rus gaz
ithalatını azaltan Avrupa ülkelerinden gelen talebi karşılamak için üretimini
kademeli olarak arttırıyor. Norveç ekonomisi, 2021 yılında ülkenin toplam mal
ihracatının %60'ını oluşturan doğal gaz ihracatına büyük ölçüde bağımlı.
10. Cezayir : 100,8 Milyar Metreküp
Cezayir, 100,8 milyar metreküp üretim ile dünyanın en büyük 10. doğal gaz üreticisidir. Rusya ve Norveç’in ardından, AB’nin en çok doğal gaz ithal ettiği üçüncü ülkedir. 2019'da Cezayir hükümeti küresel ihracatı artırmak ve enerji piyasalarını canlandırmak bir dizi çalışma başlatmıştı.
2022 itibarıyla, Nijerya, Nijer ve Cezayir’den Avrupa’ya doğalgaz sevkiyatı sağlayacak Trans-Sahra Doğal Gaz Boru Hattı projesine start verildi. Bu yatırımla Nijerya’nın güneyinden çıkartılan doğal gaz Nijer ve Cezayir üzerinden Avrupa’ya taşınacak.
AB’den gelen talep artışıyla Cezayir doğal gaz üretimini
arttırıp mevcut Transmed boru hatları ile sevkiyatı arttıracak. Cezayir halen
AB doğal gaz ihtiyacının %11’ini karşılıyor.
Kaynaklar:
https://www.eia .gov/tools/faqs/faq.php?id=667&t=8
https://group.met .com/en/mind-the-fyouture/mindthefyouture/when-will-fossil-fuels-run-out
https://www.visualcapitalist .com/which-countries-produce-the-most-natural-gas/
https://www.worldometers .info/gas/
https://energyeducation .ca/encyclopedia/Natural_gas_reserve
https://en.wikipedia. org/wiki/Oil_and_gas_in_Turkey#Gas_sources
https://yearbook.enerdata .net/total-energy/world-consumption-statistics.html
YORUM