1 mayıs, 1 may, labour day, işçi bayramı, emek ve dayanışma, kanlı 1 mayıs, 1 mayıs 1977, 1 mayıs 1866, Haymarket olayı, işçi haklarının tarihçesi, dünyada 1 mayıs, 1 mayıs tarihçesi, 1 mayıs nasıl başladı, 1 mayıs hangi ülkelerde kutlanıyor, 1 mayıs ilk ne zaman kutlandı, türkiyede 1 mayıs, işçi günü tarihi
1 Mayıs İşçi Bayramı
1 Mayıs Günü veya İşçi Bayramı, dünya çapında birçok ülkede resmi tatildir. İşçi Bayramı, işçilerin ekonomik ve sosyal başarılarına, işçi haklarına itafen bir dayanışma günü havasında kutlanmaktadır. 1 mayısın başlangıcı, işçi sendikası hareketlerinin çabalarıyla 19. y.y. da şekillenmiştir.Dünya Ülkelerinde 1 mayıs ve İşçi bayramı
Meksika'da, Primero de Mayo olarak anılır ve işçileri onurlandıran ulusal bir tatildir. Dünya genelinde, 1 mayısta, bazı gruplar işçi haklarını desteklemek ve korumak için geçit töreni veya protestolar düzenler.
1 Mayıs, Fransa, Almanya, İtalya, Finlandiya, Norveç, Polonya, Slovakya, Slovenya, İspanya ve İsveç gibi bir çok Avrupa ülkesinde resmi tatil olarak kutlanır. Ayrıca, Meksika, Kosta Rika ve Panama gibi Orta Amerika ülkelerinde ve Küba dahil Karayipler'in bazı bölgelerinde de kutlanmaktadır.
1 Mayıs, Fransa, Almanya, İtalya, Finlandiya, Norveç, Polonya, Slovakya, Slovenya, İspanya ve İsveç gibi bir çok Avrupa ülkesinde resmi tatil olarak kutlanır. Ayrıca, Meksika, Kosta Rika ve Panama gibi Orta Amerika ülkelerinde ve Küba dahil Karayipler'in bazı bölgelerinde de kutlanmaktadır.
Güney Amerika'da, Arjantin,
Bolivya, Brezilya, Şili, Ekvador, Guyana, Peru, Uruguay ve Venezüella'da, kutlanmaktadır. 1 Mayıs ayrıca Rusya Federasyonu, Çin, Tayland ve
Vietnam gibi Asya ülkelerinde ulusal bir tatil.
İşçi Bayramı tatili veya İşçi Bayramı, Amerika Birleşik
Devletleri'nde Avustralya ve Kanada gibi
ülkelerde 1 mayısta kutlanmaz. Farklı tarihlerde, farklı isim ve
şekillerde kutlanır. Örneğin ABD’de eylül ayının ilk pazartesi günü İşçi
bayramı olarak kutlanır.
1 Mayıs ve İşçi Bayramının Tarihçesi
Anthesteria gibi eski Yunan festivallerinden ilham alan May
Day, aslen baharın bir kutlamasıydı ve doğanın bu yılın o döneminde doğduğu
yeniden doğuştu. Geleneksel olarak, Mayıs Günü çiçek toplama ve Maypole
etrafında dans doğurma ayiniyle karakterizedir.
1 Mayıs pek çok insanın zihninde sosyalizm ve Rusya ile özdeşleştirilir
ancak 1 mayısın kökeni ABD’ye dayanıyor. İç savaş sonrası, Chicago, New York,
Boston gibi sanayileşmiş kentler başta olmak üzere ABD genelinde yüzlerce
fabrikada yüzbinlerce işçi, haftada 6 gün, günde 12 saat çalışıyordu. İşçi sendikalarının çalışma saatlerinin azaltılması yönündeki talepleri basitti: 8 saat iş, 8 saat uyku ve kalan 8 saatte işçilerin diledikleri şeyleri yapabilmelerine yönelikti ancak işverenler ve hükümet cephesinde bu talepler yanıtsız kalıyordu
1 mayıs 1866 yılında Ulusal İşçi Sendikası, günlük çalışma saatini 8
saat ile sınırlandırılması amacıyla ülke
çapında iş bırakma çağrısı yaptı. 3 gün süren gösteriler ve olayların ardından 4
Mayıs'ta Chicago kentinde kanlı Haymarket Olayı yaşandı.Olaylar sonucu ölen ve
yaralanan işçilerin yanı sıra sendika liderleri hepse atıldı dördü idam edildi. (www.ihracat.co)
Paris’te 1889 yılında düzenlenen 2. Enternasyonal Uluslararası İşçi
Derneği toplantılarında, 8 saatlik işgünü dayanışması adına 1 Mayıs’ta bütün
dünyada gösteriler düzenlenmesi benimsendi ve 1 Mayıs’ın İşçi sınıfının
uluslararası düzeyde birlik mücadele ve dayanışma günü olması kabul edildi ve pek çok ülkede işçi sendikalarının ertesi yıl 1 mayıs kutlamaları yapmaları çağrısı yapıldı.
Çağrı pek çok ülkede olumlu karşılandı ve 1 Mayıs 1890'da, 1 Mayıs Günü
gösterileri, Amerika Birleşik Devletlerinde ve çoğu Avrupa ülkesinde
gerçekleştirildi. Şili ve Peru'da da gösteriler yapıldı. Küba
Havana'da işçiler, sekiz saatlik iş günü ve işçi sınıfı birliği için
eşit haklar talep ediyorlardı
890 sonrasında Dünya çapında daha
fazla ülkede işçiler, 1 Mayıs Gününü kutlamaya ve bugün, işçi haklarına dair beklentilerini yapılan gösterilerde ve meydanlarda duyurmaya başladılar.
1Mayıs, 1891'de Rusya, Brezilya ve İrlanda'da kutlanmaya başlandı. İkinci
Enternasyonal, 1904'te, her ülkede sosyalistlerin ve sendikacıların her yıl 1
Mayıs'ta organize gösteriler yapması çağrısında bulundu. proletaryanın sınıf
talepleri ve evrensel barış sloganları gün geçtikçe artıyordu.
Çinli işçiler, Rus sosyalist devriminin ardından 1920'de ilk 1 Mayıs
kutlamasını tertiplediler. 1927'de Hindistan'daki işçiler, Kalküta, Medrese ve
Bombay'daki gösterilerle 1 mayısı kutladı.
İronik bir şekilde, 1 Mayıs Günü kutlamaları dünya çapında hız kazanırken,
1 mayıs olaylarının meydana geldiği Amerika Birleşik Devletlerinde etkisini gün geçtikçe kaybetti. Komunizmin çöküşünden sonra, ideolojik yönünden ziyade, sosyal taleplerin haklılığı ön plana çıkarak 1 mayıs günü özellikle Avrupa ülkelerinde bir halk ve emek bayramı havasında kutlanmaktadır.
Doğu bloğunun çöküşünün öncesinde, özellikle seksenli yıllarda, sosyalist ve komünist ülkelerde, 1 mayıs Günü, ülkenin askeri ve endüstriyel çabalarının büyük geçit törenleriyle sergilendiği ve işçi sınıfıyla sosyalist rejimin bağlarını pekiştiren bir bayram havasında kutlanıyordu. (www.ihracat.co)
Sosyalist İdeoloji ve 1 mayıs
1947'de, komünizm karşıtı Soğuk Savaş histerisinin ortasında, ABD
Dışişleri Savaşçıları 1 Mayıs'ı “Sadakat Günü” olarak değiştirdi. Daha sonra
1958 yılında ABD hükümeti, toplumsal bellekten 1 mayıs ve işçi hakları kavramını
silmek amacıyla 1 mayısı, kanun ve düzen günü ilan etti
Pek çok ülkede 1 Mayıs tatili, sosyalist partiler tarafından desteklenen
sendikal baskılar, grev ve gösterilerle elde edildi. Ancak, pek çok ülkede
iktidar ve beraberinde ideolojik değişimler 1 mayıs ve onun temsil ettiği işçi
haklarının devlet eliyle şekillendirilmesi veya yasaklanması anlamına
geliyordu. Örneğin 1933 ‘te iktidara gelen Hitler’in ilk icraatlarından biri
Alman İşçi Sendikalarını kapatmaktı.
Çin'de İşçi Bayramı 1990'larda 3 güne uzatıldı. Çin hükümeti, bu
üç günle birlikte önceki ve sonraki hafta sonlarını birleştirecek şekilde dokuz
günlük bir tatil yaptı. Bu tatil dönemi, fabrikalardaki ranza sistemli
yatakhanelerde hapishane koşullarında aylarca çalışan işçilerin, ailelerinin
yaşadığı şehre gidip bir tatil molası için Çin yeni yıl tatilinden sonra ikinci
fırsattı. Çin hükümeti 2008 yılında bu tatil dönemini bir güne indirdi.
Türkiye’de 1 Mayıs
Osmanlı Döneminde 1911'de Selanik’te ve 1912’de İstanbul’da 1 Mayıs
kutlamaları yapıldı.
Cumhuriyet’in kuruluş döneminde Sovyetler Birliği ile kurulan dosthane
ilişkilerin de etkisiyle 1922'de 1 mayıs işçi bayramı olarak kutlandı. Sonraki
yıl devlet organizasyonuyla resmi kutlamalarda yapıldı ancak 1924’de 1 mayıs
kutlamaları yasaklandı ve yasak 1935 yılına kadar kadar sürdü.
27 Mayıs 1935’de "Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Kanunu” ile 1
Mayıs "Bahar Bayramı" ilan edildi. Ancak 1975 yılına kadar 1 mayısda
kitlesel organize edilen kutlamalar yapılmadı.1975 ve 1976 yıllarındaki
kutlamaların ardından 1977 ‘de kanlı 1 mayıs olayı yaşandı.
Kanlı 1 Mayıs
1977, 1 mayısında yaşanan olaylar, tarihe kanlı 1 mayıs olarak geçti.
Taksim meydanında 500.000 kişinin katılımıyla gerçekleşen törenler sırasında,
çevredeki yüksek binalardan, tören katılımcılarının üzerine, uzun namlulu
silahlarla ateş açıldı. Vurulanlardan çok yaşanan izdiham nedeniyle ezilerek onlarca
insan öldü. (www.ihracat.co)
1 mayısın yasaklanması ve yeniden bayram ilan edilişi
12 eylül 1980 darbesinin ardından yasaklanan 1 mayıs bayramı, özellikle
90’lı yıllarda illegal kutlamalar ve göstericilerle güvenlik kuvvetleri
arasında yaşanan arbede ve olaylara sahne oldu. 2009 nisan ayında, 1 mayıs "Emek ve
Dayanışma Günü" olarak yeniden resmi tatil ilan edildi.
Dünden bugüne 1 mayıs İşçi bayramı ve çalışan hakları
Bugün 1886 1 mayıs iş bırakma eyleminin ardından 132 yıl geçti. O
tarihte 100 yıldır süren sanayi devriminin ağır şartlarda çalıştırdığı insanlar,8
saatlik çalışma taleplerini basit bir şekilde
açıklıyorlardı. Bir insan günde 8
saat çalışmalı, 8 saat uyumalı ve 8 saat sosyalleşebilmeli. Bu insani talebin
sağlanması için farklı tarih dilimlerinde ve farklı ideolojik baskılar altında
insanlar 1 asırdır mücadele etti. İronik olarak, 1 Mayıs Günü bu gün artık 66
ülkede resmi bir bayramdır ve gayri resmi olarak daha birçok ülkede de
kutlanmaktadır.
İlk Mayıs Gününden bu yana yüz yıl geçti. 20. yüzyılın başlarında
ABD hükümeti kutlamayı frenlemeye ve 1 Mayıs'ta “Hukuk ve Düzenleme Günü”
kurarak halkın belleğinden silmeye çalıştı. 1886 olayları ile bugün arasında
birçok paralellik çizebiliriz.
Pek çok ülkede hala milyonlarca insan, karşılıksız ve sürekli fazla
mesailerle, sosyal güvence payları yatırılmadan, düşük ücretlerle açlık sınırında
çalıştırılıyor.
YORUM