DÜNYA TİCARET BLOKLARI

dünya ticaret blokları, dünya ticaret birlikleri, world trade blocks, world trade unions, global dış ticaret kapasitesi, global dış ticaret istatistikleri, ASEAN, APEC, BRICS, EU, AB, NAFTA, BDT, COMESA, SAARC, MERCOSUR, IOR-ARC, Güney Doğu Asya Ülkeleri Derneği, Association of South East Asian Nations, Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği, Asia Pacific Economic Cooperation, Avrupa Birliği, European Union, AET, avrupa ekonomik topluluğu, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması, North America Free Trade Agreement, Bağımsız Devletler Topluluğu, Commonwealth of Independent States, Doğu ve Güney Afrika için Ortak Pazar, Common Market for Eastern and Southern Africa, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Derneği, South Asian Association for Regional Cooperation, Güney Amerika Ortak Pazarı, Indian Ocean Rim Association for Regional Cooperation, Bölgesel İşbirliği İçin Hint Okyanusu Derneği

Ticaret Blogları

Ticaret blokları, üye ülkeler arasında tercihli ticaret düzenlemelerini tesis eden birliktelikleri ifade eder. Belirli bir coğrafi sınır içinde yer alan ülkelerin oluşturacakları bloklar en çok rastlanan örnekler olabileceği gibi, ekonomik çıkar ve birliktelikleri olan farklı bölgelerden ülkelerin bu tip bloklar kurması da yakın gelecekte muhtemeldir. 

Tercihli ticaret bölgesi, serbest ticaret bölgesi, gümrük birliği ve ortak pazar gibi dört tür ticaret bloğu vardır. Dünya genelinde 10 büyük bölgesel ticaret bloğu listesi aşağıdaki gibidir.

• ASEAN
• APEC
• BRICS
• AB
• NAFTA
• BDT
• COMESA
• SAARC
• MERCOSUR
• IOR-ARC

Ticaret bloklarının başlıca avantajları, doğrudan yabancı yatırımların artmasından kaynaklanan ve üye ülkelerin gümrük tarifelerini kaldırmalarından dolayı karşılıklı ticaretin kolaylaşması ve ithalat maliyetlerinin düşmesinden kaynaklanmaktadır. Ticaret blokları özel bir ekonomik işbirliği türüdür ve üye ülkelerin bloğa üye olmayan ülkelerden yapacağı ithalatların vergisel düzenlemeleri, sınırlamaları ve uygulanması muhtemel yasaklar yine birliğe üye ülkelerin ortak kararı ile belirlenir. Büyük bölgesel ticaret bloklarının ticaret analizine bir göz atalım. (www.ihracat.co)

ASEAN - Güney Doğu Asya Ülkeleri Derneği

ASEAN (Association of South East Asian Nations) 1967 de Bangkok’ta kuruldu. Tayland, Brunei, Malezya, Singapur, Vietnam, Endonezya, Laos, Kamboçya, Tayland, Filipinler ve Myanmar'ın da aralarında bulunduğu 10 ASEAN üyesi bulunmaktadır. ASEAN'ın temel hedefleri ekonomik büyümeyi, sosyal ilerlemeyi artırmak ve bölgesel işbirliği ve istikrarı sağlamaktır. 

Singapur, ASEAN ülkelerinin en büyük ticaret pazarıdır. Ticaret haritasına göre ASEAN, küresel dış ticaret pazarına, 2017 yılında 890 milyar USD mal ihracatı ve 846 milyar USD değerinde ithalat gerçekleştirdi. 2016 verileri ile karşılaştırıldığında, hem ihracat hem de ithalat rakamlarında yaklaşık 200 milyar USD azalma gözüküyor, buda ASEAN ticaret bloğunun küresel ticari istatistiklerinde bir düşüş olduğunu gösteriyor. İhracat 2016 yılında 1.1 trilyon USD, itahalat ise 1,1 trilyon USD idi

APEC - Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği

APEC (Asia Pacific Economic Cooperation) dünya GSYİH'sinin yaklaşık %60'ını karşılayan önemli bir topluluk. APEC Pasifik okyanusunda yer alan ülkelerin ekonomik büyüme, işbirliği, ticareti ve yatırımı kolaylaştırmaktan amacıyla oluşturulmuş bir ticaret bloğu. APEC, Brunei Darüsselam, Kanada, Şili, Çin, Hong Kong, Endonezya, Japonya, Kore, Malezya, Meksika, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine, Peru, Filipinler, Rusya, Singapur, Taipei, Tayland, Vietnam  ve katılım süreci sancılarla devam etse de Amerika Birleşik Devletleri dahil 21 üye ülkeden oluşmaktadır. APEC ihracatı, 2017 yılında 8 trilyon USD seviyesinde gerçekleşmiş ve ithalat yine 8 trilyon civarında hesaplanmıştır APEC ülkelerinin dış ticaret rakamları, dünya ihracat, ithalat verilerinin yarısına denktir. Çin ve ABD, blok içindeki en büyük ticaret ülkeleridir.

BRICS

BRICS, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika dahil 5 ülkenin oluşturduğu bir ticari birliktir. Başlangıçta üye 4 ülkenin baş harflerinin kısaltması ile BRIC olarak kurulan topluluğa 2010 yılında Güney Afrika da katıldı. 

2017 yılında BRICS'in toplam ihracatı 2,9 trilyon USD, ithalat ise 2,3 trilyon USD olarak gerçekleşti. Bu ülkeler arasında hem ithalat hem de ihracat açısından en büyük ticaret ülkesi olan Çin, BRICS ihracatının% 70'ini ve BRICS ithalatının% 65'ini gerçekleştirmiştir.

AB - Avrupa Birliği

1951 yılında kurulan Avrupa Birliği, (European Union) dünyanın en entegre ticaret bloğudur. Avrupa çapında tek bir pazar ve aynı zamanda bölgesel ticaret için tek bir para birimi olarak Euro kullanılmaktadır. 2017 verilerine göre Avrupa Birliği malları, küresel dış ticaret pazarına 5,9 trilyon USD değerinde ihracat gerçekleştirirken, 5,8 trilyon USD değerinde ithalat gerçekleştirmektedir. Avrupa Birliği, küresel dış ticaret hacminin yaklaşık 3/1’ini gerçekleştirmektedir.

Avrupa Birliğini oluşturan ülkeler: Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Danimarka, Finlandiya, Almanya, Fransa, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz, Romanya, İspanya, İsveç, İngiltere, Kıbrıs, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya. 

Avrupa Birliği, Avrupa Parlamentosu, AB Konseyi, Avrupa Komisyonu, Adalet Divanı ve Denetçiler Mahkemesi olmak üzere beş AB kurumundan oluşmaktadır. Avrupa Birliğinin üye kabulü, entegrasyon ve büyüme süreci devam etmektedir.

Türkiye’nin, o zamanlarki adı ile, Avrupa Ekonomik Topluluğu’na 1959 yılında yaptığı başvurudan beri üyelik müzakereleri inişli, çıkışlı bir grafik göstererek devam etmektedir.

59 yıldır üyelik için bekleyen Türkiye’den sonra, en çok bekleyen ülke İngiltere2dir. İngiltere ilk kez 1961 yılında başvurduğu o zamanlarki adı ile AET’ye Fransa’nın yıllar süren vetoları sebebiyle ancak 12 yıl sonra,1973 yılında kabul edilmişti. (www.ihracat.co)

NAFTA - Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması

NAFTA (North America Free Trade Agreement) 1994’te Kanada, ABD ve Meksika’nın katılımıyla kurulmuş ticaret birliğidir. ABD ve Kanada, üretim ve hizmet büyümesi için son derece sanayileşmiş ortam sağlarken, Meksika ucuz işgücü ve doğal kaynaklarıyla katkıda bulunmakla birlikte, birliğin en zayıf üyesidir. NAFTA, üye ülkeleri arasındaki ticaret engellerini ortadan kaldırmak, serbest ticaret ortamını teşvik etmek ve yatırım fırsatlarını artırmak amacıyla çalışan bir birliktir.

NAFTA mal ihracatı, 2017 yılında 2.4 trilyon US seviyesinde gerçekleşti, ithalat ise 3.2 trilyon USD seviyesindeydi. ABD, NAFTA ülkeleri arasında en büyük ticaret ülkesi konumundadır.

ABD, dünya ticari dengelerini bozacak, çelik, alüminyum gibi, hammadde ithalatlarına koyduğu ithalat vergileri ile, AB, Çin, Hindistan gibi ülkelerin tepkisini çekmiş ve karşı ticari hamleler, karşılıklı yeni vergilendirmelerle bu ülkelerin cevap vermesi beklenirken, Nafta üyesi olan Kanada ve Meksika'ya da aynı ithalat vergilerini yakında uygulayacağını, ancak NAFTA anlaşmalarının şartları yeniden müzakere edilirse bir yumuşama olacağını açıklamıştı. Bu durum NAFTA’nın sonunun gelebileceği olarak yorumlanıyor.

BDT - Bağımsız Devletler Topluluğu

BDT (Commonwealth of Independent States) grubu 1991 yılında kurulmuş olup, Azerbaycan, Ermenistan, Rusya, Ukrayna, Kazakistan, Belarus, Türkmenistan, Özbekistan, Gürcistan, Moldova, Kırgızistan ve Tacikistan olmak üzere, hepsi eski Sovyet Birliğine üye 12 ülkeden oluşmaktadır. 

Üye ülkeler arasında, tarifesiz ihracat ve ithalat yapılabilmekte, birbirine paralel gümrük kanunları uygulanmaktadır. Rusya birliğin ekonomik ve siyasi en güçlü ülkesi konumundadır.

COMESA - Doğu ve Güney Afrika için Ortak Pazar

COMESA, (Common Market for Eastern and Southern Africa) bölgesel veya küresel ticaretin geliştirilmesinde işbirliği yapmayı kabul eden bağımsız devletlerin bir örgütü olarak varlığını sürdürmektedir. Güney ve doğu Afrika ülkelerinin oluşturduğu bir ekonomik birliktir. 

COMESA üyesi ülkeler: Burundi, Komorlar, Kongo, Cibuti, Mısır, Eritre, Etiyopya, Kenya, Libya, Madagaskar, Malavi, Mauritius, Ruanda, Seyşeller, Sudan, Svaziland, Uganda, Zambiya ve Zimbabwe 

COMESA ihracatı 2016 yılında 66 milyar USD, ithalat ise 142 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Diğer bloklarla karşılaştırıldığında, küresel ticaretteki payı çok az olan birlik içerisinde Mısır en büyük ticari ortaktır. (www.ihracat.co)

SAARC - Güney Asya Bölgesel İşbirliği Derneği

SAARC, (South Asian Association for Regional Cooperation) Güney Asya ülkelerinin halkına, güven ve anlayış ruhu içinde birlikte çalışacakları bir platform sağlamak ve ticari ilişkileri güçlendirmek için 1985 yılında kuruldu

üye devletler: Afganistan, Bangladeş, Butan, Hindistan, Nepal, Maldivler, Pakistan ve Sri Lanka bulunur. SAARC, 2016 yılında 330 milyar USD değerinde ihracat ve 481 milyar USD ithalat gerçekleştirdi. Hindistan, SAARC üyeleri arasında hem ithalat hem de ihracatta en büyük ticaret ülkesi konumundadır. 

MERCOSUR

MERCOSUR Güney Amerika Ortak Pazarı olarak 1991 yılında kuruldu.

Üye ülkeler: Brezilya, Arjantin, Venezuela, Paraguay ve Uruguay, Bolivya, Şili, Kolombiya, Ekvador ve Peru. 

Temel hedefleri, Güney Amerika ülkeleri arasında ekonomik işbirliği ve üye ülkelerin dış ticaret faaliyetlerinin entegrasyonunu sağlayarak büyümeyi hızlandırmaktır.

MERCOSUR, henüz küresel ticaret pazarındaki payı az olmasına rağmen dünyanın en hızlı büyüyen ticaret bloklarından biridir. İspanyolca ve Portekizce bu bölgede konuşulan başlıca dillerdir. 2017 yılı boyunca MERCOSUR global ihracatı 292 milyar USD ve global ithalatı 237 milyar USD olarak gerçekleşti.

IOR-ARC - Bölgesel İşbirliği İçin Hint Okyanusu Derneği

OR-ARC, (Indian Ocean Rim Association for Regional Cooperation) Avustralya, Bangladeş, Komor, Hindistan, Endonezya, İran, Kenya, Madagaskar, Malezya, Mauritius, Mozambik, Umman, Seyşeller, Somali, Singapur, Güney Afrika, Sri Lanka, Tanzanya, Tayland, BAE ve Yemen, 21 üye ülkeden oluşmaktadır.

Başlangıçta IOR ARC sadece 7 ülkeden oluşuyordu ancak diğer ülkeleri de kapsayacak şekilde genişledi. Üyelerinin karşılıklı tarifeleri kaldırmak ve gümrük işlemelrini kolaylaştırmak suretiyle ticareti geliştirmek ve sürdürülebilir büyümeyi teşvik etmeyi amaçlamaktadır. 2016 yılında IOR-ARC ihracatı 1,9 trilyon USD ve ithalatı 1,8 trilyon USD olarak gerçekleşti. (www.ihracat.co)