ÇOKULUSLU ŞİRKETLER

çok uluslu şirketler, mnc, multinational corporation, multinational company, ÇUŞ, çok uluslu şirket nedir, çok uluslu şirket tanımı, çok uluslu şirketlerin özellikleri, en büyük çok uluslu şirketler, çok uluslu şirketler ihracat, çok uluslu şirketler ithalat, çok uluslu şirketler nasıl çalışır, çok uluslu şirket ilanları, çok uluslu şirket listesi

Bir şirketin çokuluslu şirket sayılmasını sağlayan ortak kriterler olsa da, birbirinden çok farklı yapıları, işleyişleri, yönetim anlayışları olabilir. Çok uluslu şirkete dönüşme hedefiyle büyüyen küçük işletmeler buna uygun büyüme stratejileri ve iş planlarına ihtiyaç duyarlar. Operasyonları ve iş alanlarını genişletme kapasitesine ihtiyaç duyarlar.

Küreselleşme ve Çok Uluslu Şirketlerin Büyümesi

1975 tarihinde Paris’te, Fransa, Batı Almanya, ABD, Japonya, İngiltere ve İtalya'nın katılımıyla başlayan ve sonraki yıl, Kanada’nın katılımıyla devam eden ve G7 olarak adlandırılan, sanayileşmiş ülkelerin, ortak bir strateji ile dünya ticaretini yönlendirme ve şekillendirmek üzerine uyguladıkları ortak politika, küreselleşmenin ilk adımıydı.

Seksenli yıllarda, küreselleşme yaklaşımı, iletişim ve ulaşım teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte, küresel ölçekte faaliyet gösteren çok uluslu şirketlerin hızla çoğalmasına ve büyümesine yol açtı. Çok uluslu şirketler büyüdükçe, küreselleşme hızlandı ve dünya ülkeleri ve ekonomileri üzerindeki etkileri arttı. (www.ihracat.co)

Çokuluslu Şirket Nedir

Birden fazla ülkede yürüttükleri ticari faaliyetler ile, ürettikleri mal ve/veya hizmetleri hem faliyette bulundukları ülkelerde hem de uluslararası pazarda satarlar. Bu yönüyle çok uluslu şirketler, çoğu kez büyük miktarda ihracat ve ithalat yapan şirketlerdir.

Çokuluslu şirketler genellikle, merkezi, bir ülkede olan ancak birden fazla ülkede faaliyet gösteren büyük şirketlerdir. Çok uluslu bir şirketin belirleyici özelliği hem kendi ülkesinde hem de farklı ülkelerde ticari faaliyetlerini yürütüyor olmasıdır. 

Birden fazla ülkede fiziksel bir varlığa sahip olmak, çok uluslu bir şirketi tanımlamanın en kestirme yoludur. Bu tanımı doğru bulmayanlarda var. Bazıları, bir şirketin, farklı ülkelerde fiziki olarak faaliyet göstermesinden ziyade, şirketin farklı ülkelerden sahiplere, hissedarlara sahip olması durumunda çok uluslu şirket olabileceğini söylerler. 

Çok uluslu şirketler kimi zaman kuruldukları ülkeden ziyade farklı ülkelerde daha büyük pazar payına sahip olabilirler. Başarılı çok uluslu şirketlerin hepsinin ortak yönleri, faaliyet göstermeye başladıkları ülkelerde, yerel pazarlara uyum sağlarken, küresel düzeyde karı maksimize etmeleridir. (www.ihracat.co)

Çokuluslu Şirketlerin Temel Özelliği Nedir?

Çoğu insan, çok uluslu bir şirketi düşündüğünde, Sony ve Pepsi gibi milyarlarca dolar ciroları olan büyük şirketler akla gelir. Ancak, bir şirketin çok uluslu olması, sermaye payının büyüklüğü, dünyanın en çok kazanan şirketlerinden biri olması ile ilgili değildir.

Çok uluslu bir şirketin halka arz olması gibi bir şart da yoktur. Yüzlerce ülkeye ihracat yapan, milyarlarca lira cirosu olan pek çok şirket, çok uluslu değilken, daha küçük ölçekli bir şirket, örneğin 3-4 farklı ülkede faliyete geçip yerel organizasyonlarını tamamlayarak çok uluslu şirket kategorisine girebilirler.

Çok Uluslu Şirketlerin Boyutları

Bir şirketin, teknik olarak, çok uluslu bir şirkete dönüşmesi, birden fazla ülkede iktisadi faaliyetler gerçekleştirmeye başlaması, farklı ülkelerde üretim ve satış faaliyetlerine başlaması, bir şirketin çok uluslu şirket kategorisine dahil olması ile sonuçlanır.

Çok uluslu şirketlerin çoğu, faliyette oldukları ülkeler için ayırdıkları bütçeleri ve pazar paylarına bağlı oranlarda değişmekle birlikte, nispeten büyük operasyonlara sahiptir. Örneğin, her ülkede büyük ofislere, iş merkezlerine sahip olabilirler veya birkaç ülkede birden, fabrikalar, depolar veya ofisler kullanabilirler. 

Çok sayıda ülkede faaliyet gösteren çok uluslu şirketlerin yerel birimlerinin kendi yönetici kadroları, muhasebe, finans, dış ticaret gibi birimleri olmasına rağmen. Merkezin izlediği ticari stratejilere bağlı olarak, merkezden gelen hedef ve direktiflere bağlı olarak yönetilirler. İşte bu noktada, internetin getirdiği haberleşme ve organizasyon olanakları, çok uluslu şirketin, çok sayıda ülkede, etkin ve hızlı hareket edebilmesini sağlar. İnternet ve SAP programları operasyonların daha hızlı, ve kontrol edilebilir bir şekilde gerçekleşmesini sağlamaktadır.

Bazı küçük işletmeler, web siteleri üzerinden satış yaparak veya B2B sitelerde sayfa açıp ürünlerini e-vitrine koyarak bir anda küresel pazarda rekabet edebilir hale gelebilirler. İnternet şirketleri veya internet üzerinden satış pazarlama faaliyetlerini sürdüren firmalar çok uluslu şirket sayılmasalar da, onlarca ülkede aynı anda satış yapabilirler.

Çok Uluslu Şirketler İthalat ve İhracat Faliyetleri

Çok uluslu şirketler genellikle büyük operasyonlar yürüttükleri için, faaliyet gösterdikleri alana bağlı olarak çok çeşitli ve büyük miktarda malzeme, ürün ve hizmete ihtiyaç duyabilirler. Sonuç olarak, bu işletmeler birden fazla ülkede üretim ve satış faaliyetleri gerçekleştirirken, kimi zaman kendi iştirakleri arasında ihracat ve ithalat faaliyetleri gerçekleştirirler. Diğer yandan, ürettikleri mal ve hizmetleri, farklı ülkelerde yer alan şirketleri sayesinde daha etkin bir şekilde pazarlama şansına sahiptirler.

Çok uluslu şirketler, başka ülkelerde bulunan kendi fabrikalarından ithalat yapabilirler veya, çok uluslu şirkete ait bir perakende firması, yine çok uluslu şirkete ait, farklı bir ülkedeki bir aracı veya üretici firmadan ihracat yapabilir. Çok uluslu şirketlerin temel ve ortak özelliklerinden biri, şirketin farklı ülkelerdeki birimleri arasında yapılan büyük miktardaki ithalat veya ihracattır. (www.ihracat.co)

Halka Açık Çok Uluslu Şirketler ve Dünya Borsalarına Etkileri

Şirketlerin çok uluslu şirket olabilmek için halka açılmaları gerekmez. Ancak bu şirketlerin çoğu, büyüklüklerinin bir getirisi ve maddi güçlerini arttırmak için, hisselerinin bir bölümü satışa çıkarılmak suretiyle halka açılır. Halka açık şirketler, işletmelerinde yatırımcılara sunulan hisseleri paylaşırlar. 

Yatırımcıların hisse bazında gerçekleştirdikleri ödeme, şirketi finanse etmeye yardımcı olur, hisse alımlarında yatırımcının beklentisi, hisse değerlerinin artması ve şirket güçlendikçe yaptıkları yatırım sayesinde daha çok kar etme beklentisidir. 

Borsadaki bu rol, çokuluslu şirketlere, bulundukları ülke ekonomisini etkileme imkanı verir. Bazı çokuluslu şirketler birkaç ülkenin borsalarında birden işlem görmektedir. Halka açılmakla ilgilenen küçük işletmelerin mutlaka devasa firmalar olması gerekmiyor. Halka açık ticaret sadece şirketin hisselerini halka açmasını ve halka açılmayı seçtiğinde birçok girişimin genişlemesini gerektirir.

Çokuluslu Şirketlerin Evrim Süreci

Şirketler, Çok uluslu bir şirkete dönüşene kadar üç aşamadan geçer. 

İlk önce, yerel pazarlara ihracat yapmaya başlıyorlar. Bu ihracat, şirketin kendi dış ticaret birimleri, acente ve aracılar, veya doğrudan internet tabanlı satış yoluyla gerçekleşebilir. 

İkinci aşamada, yabancı ülkelerde üretime yönelik yatırım yapmaya başlıyorlar. Bazı şirketler bunu doğrudan başka bir ülkede tesisler kurarak yapar. Bazı şirketler ise franchise gibi, lisans alarak dış pazarlara girerler. 

Üçüncü aşama, şirketin, pazarlama, üretim, finansman, muhasebe gibi şirket birimlerini bu ülkede

oluşturarak, sadece yöneticiler veya idari ofisler olarak değil, tüm kadrolar yerleşik olarak faliyete geçmesi ile sonuçlanır. Bu aşamaya gelmiş bir çok uluslu şirket artık uluslararası bir model üzerinde faaliyetlerini planlamaya ve koordine etmeye başlamıştır. (www.ihracat.co)

Küresel Pazarlara Adım Atmak

Başka bir ülkeye genişleyen operasyonlar, o ülkede yerel birimlerin oluşturulmuş olması, artan pazar penetrasyonu ve ticaretin iki tarafındaki, gümrük işlemleri, nakliye aşamaları, gümrük ve yerel vergilerin ödenmesi gibi süreçlerin kontrol altında sürdürülmesi, hem işlerin daha az sorun ve daha hızla gerçekleştirilmesini sağlar, hem de maliyetler azalır.

Bir ülkede faliyete geçen, çok uluslu şirket, ürün veya hizmetleri için yabancı bir pazara nazaran daha net ve etkili pazar araştırması yapabilir. Pazardaki mevcut rakipler, tedarikçiler, riskler ve fırsatlar daha net ve hızlı bir şekilde belirlenebilir. O ülkede yasaları, iş hukukunu, ticari gelenekleri bilen yönetici ve çalışanlara sahip olurlar.

İşlemleri başka bir ülkeye fiziksel olarak genişletmeden önce, bir online satış sistemi ve o ülkeye has özellikleri içeren, o ülkedeki hedef kitleye yönelik reklamlar oluşturulabilir. Çok uluslu şirket, faliyette olduğu ülkede müşterilerin ne isteyip, istemediğini, ürün ve hizmetleri en doğru nasıl müşteriye ulaştıracağını daha kolay belirler.

Farklı ülkelerde üretim yapan, uluslararası operasyonlar üzerinde doğrudan kontrolü olan ve aynı zamanda uluslararası iş stratejileri uygulayan bir şirket olarak, çok uluslu bir şirketin temel özelliği, faliyette olduğu ülkelere bağlılık göstermemesi ve hatta merkezin bulunduğu ülkede dahi kar zarar hesaplarına uygun değilse yabancı kaynak kullanarak satın alma, üretim ve satış faaliyetlerini düzenlemesidir. 

Örneğin, dünya çapında bir makarna markası olan Barilla, İtalyan makarnası olarak kendini lanse etmekte ancak buğdayı daha uygun fiyatlı farklı ülkelerden tedarik etmekte ve yine üretim tesislerini, üretim maliyetlerinin daha düşük olduğu ülkelere kaydırmaktadır.

Çok Uluslu Şirketlerin Dahil Olduğu Ortaklıklar ve İştirakler

Çok uluslu şirketler, genişleme, yeni pazarlara girme, mevcut rekabet şartlarında avantaj sağlama ve karı maksimize etme gibi farklı sebeplerle, diğer işletmeler, sivil toplum örgütleri ve hükümetler ile ortaklıklar kurabilir, işbirliklerine gidebilirler.

Bu tür işbirlikleri ve bağlantılar, bazı ülkelerde pazara girmenin, lisans veya izin almanın, varlığını sürdürmenin tek yoludur. Diğer yandan, çok uluslu bir şirketin, başarılı ve büyüme potansiyeli olan yerel bir şirketi satın alması, ortaklığa gitmesi, o pazarda başarının şansa kalmamasını, zaten büyüme potansiyeli olan bir şirketin büyümer potansiyelinden pay alabilmeyi sağlar.

Çok uluslu şirketler kimi zaman ticari amaçların dışında, hükümetler, sivil toplum örgütleri, vakıflar ve hayır kurumları ile, kar amacı gütmeyen projelerde, yardım fonları, destekleyici unsurlar, tesis ve araçların hizmete sunulması, nakdi yardımlar veya sponsorluklar gibi farklı yollardan destek olmak suretiyle yer alabilirler.

Bu tür bağlantılar, bireylere veya işletmelere ürün veya zincirlerin ruhsatlandırılmasını, hükümetlerle işbirliklerini ve hayır kurumları için para biriktirmeye yardım etmek amacıyla sivil toplum örgütleri ile ilişkileri yerine getirmeyi kapsayabilir. (www.ihracat.co)

Dünyanın En Büyük Çok Uluslu Şirketleri

SAS Inc. (Yazılım sektörü) Merkez: Cary, North Carolina/USA

Google Inc. (İnternet sektörü) Merkez: Mountain View, California/USA

NetApp Inc. (Yazılım sektörü)  Merkez: Sunnyvale, California/USA

Kimberly-Clark Inc. (Kişisel Bakım Ürünleri) Merkez: Irving, Texas

Microsoft (Yazılım sektörü)  Merkez: Redmond, Washington

Marriott  (Otelcilik sektörü ) Merkez: Maryland

FedEx  (Taşımacılık sektörü) Merkez: Tennessee, USA

W.L Gore and associates (Teknoloji, patentli ürünler) Merkez: Newark, Delaware

Diageo (Alkollü İçecek sektörü) Merkez: London, UK

Autodesk Inc. (Yazılım sektörü)  Merkez: San Rafael, California (www.ihracat.co)