ULUSLARARASI TİCARETİN ARTIŞI VE SERA GAZI SALINIMINA ETKİLERİ

ULUSLARARASI TİCARETİN ARTIŞI sera gazı, küreselleşme sera gazı emisyon artışı, ticaretin sera gazı emisyonuna etkisi, ticaret ve sera gazı, lojistik ve sera gazı, sanayi ve sera gazı, sera gazı nedir, sera gazı emisyonu ne demek, sera gazı emisyon artışı nasıl olur, sera gazının iklime etkisi, sera gazı emisyon artışı küresel ısınma, ticaretin sera gazı artışına etkisi, Ölçek etkisi, Kompozisyon etkisi, Teknik etkisi, CO 2 emisyonları, ihracat ve ithalatın küreselleşmeye etkisi, CO2 emisyonu ve ticaret, C02 emisyonu ve lojistik, CO2 emisyonu ve sanayi, CO2 emisyonu ve katı yakıtlar, CO2 emisyonu ve fosil yakıtlar

Uluslararası Ticaretin Artışı

Yüzyılın son yarısı ve ikibinli yılların başı itibarı ile, uluslararası ticaret, dünya ticaret tarihinde daha önce görülmemiş ölçüde büyüdü, yıldan yıla ihracat ve ithalat rakamları dönemsel krizler dışında, yüksek oranda artan bir ivme gösterdi. 

1950 – 2000 yılları arasında dünya ticareti, hacim bakımından 25 kattan fazla büyüdü. Yine aynı süreçte, dünya GSYİH düzeyi 7-8 kat artmıştır. 2000 – 2018 arası dünya genelinde ihracat rakamları incelendiğinde, ticaretin her yıl ortalama %10 arttığı görülmekte.

2000 yılında 6,12 trilyon olan dünya genelinde ihracat rakamı, 2017 yılında 17,5 trilyon USD olarak kaydedildi. Yani son 17 yılda uluslararası mal ticaret hacmi yaklaşık 3 misli arttı.

Yıldan yıla gerçekleşen ihracat rakamları incelendiğinde. Dünya genelinde toplam ihracat rakamının 2001 yılından 2008 yılına kadar periyodik olarak her yıl %5 - %15 aralığında artış kaydettiği. 2008 de yaşanan global kriz ile 2009’de %20’lik bir düşüş yaşandığı, 2010 yılında, %20 lik artış ile bir önceki yıl kaybedilen ticaret hacminin yakalandığı görülmektedir.

YILLAR	2001	2005	2010	2015	2016	2017
DÜNYA İHRACATI	06,12 trilyon	10,34 trilyon	15,09 trilyon	16,41 trilyon	15,88 trilyon	17,58 trilyon	USD

Taşıma Araçlarının gelişmesi

Dünya ticaretindeki bu çarpıcı genişlemeye bir dizi faktör yol açmıştır. En önemlisi, nakliye ve iletişim maliyetlerini önemli ölçüde azaltan teknolojik değişimdir. 20. yüzyılın ikinci yarısında, jet motorunun keşfi, havayolu taşımacılığının başlaması, konteynerin kullanılmaya başlaması, dizel motorlu ve binlerce konteyner taşıyabilen gemilerin kullanılmaya başlanması, hava ve deniz taşımacılığının maliyetini önemli ölçüde azalttı ve diğer yandan taşıma kapasiteleri her on yılda katlanarak arttı.

Böylece uluslararası ticarette işlem gören malların aralığı ve hacmi genişledi. Örneğin, soğutmalı konteyner ve tırların devreye girmesi, daha önce gıda ömrü açısından mümkün olmayan uzak nokta sevkiyatlarını mümkün kıldı. Bilgi teknolojisi devrimi, farklı ülkelerdeki nihai malların parçalarının ve bileşenlerinin üretimini koordine etmeyi ve iş akışlarını kontrol etmeyi kolaylaştırdı.

Uluslararası Ticaret Politikaları ve Entegrasyon

Uluslararası ticaret yani ihracat ve ithalat faliyetleirnin artmasında ikinci faktör, daha açık ticaret ve yatırım politikalarıdır. Ülkeler ticaret rejimlerini tek taraflı, iki taraflı, bölgesel ve çok taraflı olarak açtılar. Vergilendirilen, kısıtlanmış veya yasaklanmış ticaretin kaldırıldığı ya da önemli ölçüde azaltıldığı görülmektedir. 

Ekonomik politikalardaki bu değişiklikler sadece ticareti kolaylaştırmakla kalmadı, aynı zamanda küresel ticarete katılan ülke sayısının artmasına, daha kapalı ekonomik ve siyasal profile sahip ülkelerin de uluslararası ticarete katılmasını sağladı. Özellikle, gelişmekte olan ülkeler, lojistik ve pazarlama imkanları kolaylaştıkça, ihracat kapasitelerini arttıracak politikalar izlemeye başladılar. Bu ülkeler satın alma güçleri arttıkça ithalat yapabilir hale geldiler.

Böylelikle, teknolojik yenilikler, ticaret ve yatırım politikalarındaki değişiklikler hem ticareti demokratikleştirmiş hem de üretimi “ayrıştırmayı” kolaylaştırmıştır. Son ürünü oluşturan parçalar ve bileşenler, dünyanın farklı yerlerinde üretilebilir ve daha sonra montajın tamamlanacağı ülkeye aktarılabilir hale geldi. 

Bu üretim tesislerinin birçoğu, gelişmekte olan ülkelerde yer almakta ve küresel tedarik zincirlerine giderek daha fazla entegre olmaktadır. Geçmişe kıyasla, nihai bir ürünün üretiminde daha fazla ticaret şekillendirilebilir ve daha fazla ülke sürece dahil olabilir.

Dünya ticaretinin genişlemesi, ticaretin iklim değişikliği tartışmalarında gittikçe artmasının nedenlerinden biri olabilir ve aynı zamanda ticaretin sera gazı emisyonları üzerindeki etkisine dair endişelerin neden olduğunu açıklamaya da yardımcı olabilir. Fakat kaygılar ne ölçüde haklı?

Sera Gazı Nedir, Sera Gazı Emisyonları Neden Kaynaklanıyor

Atmosferde ısı tutma özelliğine sahip bileşiklere sera gazı denir.

Sera gazı emisyonu ise bu gazların atmosferdeki miktarını ifade eder.

Sera gazları güneşten gelen (kısa dalga) radyasyona karşı saydamdır, fakat kızılötesi (uzun dalga) radyasyonun dünya atmosferinden ayrılmasını engeller. Bu sera etkisi güneşten gelen radyasyonu yakalar ve gezegenin yüzeyini ısıtır. Bu gazların konsantrasyonları arttıkça, doğal olarak gerçekleşeceğinden daha fazla ısınma meydana gelir.

Sera Gazı Emisyon Artışını Tetikleyen Sektörler

Sera gazı emisyon değerlerinin yaklaşık %80’i ulaşım, elektrik üretimi ve sanayiden kaynaklanmaktadır. Ulaşım sektöründeki etkinin %90’ı karayolu araçlarından kaynaklanmaktadır. Karayolu araçlarından kaynaklanan sera gazı emisyon değerlerinin yarısı, taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren yerel ve ulusal taşımacılık yapan araçlara aittir.

a) Ulaşım sektörü: Toplam sera gazı oluşumunun %28,5’i taşımacılık faaliyetlerinden kaynaklanır

b) Elektrik üretimi: Toplam sera gazı oluşumunun %28,4’ü  fosil yakıtların yakılması ile elde edilen elektrik üretiminden kaynaklanır

c) Sanayi: Toplam sera gazı oluşumunun %22’si üretim faaliyetleri için fosil yakıtlar kullanarak enerji ihtiyacını gideren sanayiye yönelik fabrika ve üretim tesislerinden kaynaklanır

Ticaret sera gazı emisyonlarını nasıl etkiler?

Ticaret ekonomistleri, ticaret açılışının çevreyi nasıl etkileyebileceğini incelemek için kavramsal bir çerçeve geliştirdiler. İlk olarak Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması'nın (NAFTA) çevresel etkisini incelemek için uygulanan bu çerçeve, ticaret liberalizasyonunun etkisini üç bağımsız etki olarak ayırmaktadır: “ölçek, kompozisyon ve teknik”. Bu çerçeve, ticaret açılışı ve iklim değişikliği arasındaki bağlantıyı incelemek için kullanılabilir. 

a) Ölçek etkisi

“Ölçek” etkisi, artan ticaret veya daha fazla ticaret sonucu ortaya çıkan ekonomik faaliyetlerden kaynaklanan sera gazı emisyonları üzerindeki etkiyi ifade eder. Genel varsayım, uluslararası ticaretin kolaylaşması ve ülkeler arasında yaşanan açılımın ekonomik aktiviteyi ve dolayısıyla enerji kullanımını arttıracağıdır. Diğer her şey eşit olduğunda, ekonomik faaliyet ve enerji kullanımı ölçeğindeki bu artış, yüksek sera gazı emisyon seviyelerine yol açacaktır.

b) Kompozisyon etkisi

“Kompozisyon” etkisi, ticaret serbestleşmesinin, bir ülkenin üretiminin karmasını, karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu ürünlere doğru değiştirmesini ifade eder. Kaynakların bir ülke içinde yeniden tahsisi, ticaretin ekonomik verimliliğinde yaşanan değişikliklere bağlıdır. Sera gazı emisyonları üzerindeki etki, bir ülkenin karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu sektörlere bağlı olacaktır. 

Kompozisyon etkisi, genişleyen sektörler, durağan sektörlere göre daha az enerji tüketimi gerektiriyor ise, daha az sera gazı emisyonları ile sonuçlanacaktır. Kompozisyon etkisinin daha yüksek veya daha düşük sera gazı emisyonları ile sonuçlanıp sonuçlanmayacağı önceden tahmin edilmesi güçtür.

c) Teknik etkisi

Son olarak, ticaretin küresel ölçekte genişlemesi, enerji verimliliğinde iyileşmelere yol açabilir “teknik” etki böylece mal ve hizmet üretimi daha az sera gazı emisyonu üretir. Emisyon yoğunluğundaki bu düşüş iki şekilde ortaya çıkabilir. İlk olarak, serbest ticaret sayesinde çevre dostu malların, hizmetlerin ve teknolojilerin küresel ölçekte talebi ve kullanımı artabilecek ve kapasite artışı sayesinde, üretim, nakliye ve pazarlama gibi önemli maliyet kalemleri düşecek ve bu ürünlerin satışı artarak, sera gazı yayılımını arttıran ürünlerin Pazar payını düşürebilecektir.

Bu durum özellikle, bu mallara, hizmetlere ve teknolojilere erişimi olmayan veya yerel endüstrileri bu ürünleri yeterli ölçekte veya uygun fiyatlarla üretemeyen ülkeler için özellikle önemlidir. İhracatçılar için ek pazar erişimi, iklim değişikliğini hafifletecek yeni ürünler, hizmetler ve teknolojiler geliştirmek için teşvikler sağlayabilir. 

İkinci ölçek ve teknik etkiler zıt yönlerde çalışma eğiliminde olduğundan ve kompozisyon etkisi ülkelerin karşılaştırmalı üstünlüğüne bağlı olduğundan, ticaretin sera gazı emisyonları üzerindeki genel etkisi önceden belirlenemez. Üç etkinin her birinin büyüklüğüne veya kuvvetine bağlı olacaktır.

Teknik etki, ticaret açılımının iklim değişikliğini hafifletmeye yardımcı olabileceği fikrini ortaya koyar. Dolayısıyla mevcut "Doha Turu"nun önemi ve özellikle de çevresel mal ve hizmetleri serbestleştirmeye yönelik müzakereler. Enerji verimliliğinin artırılmasında önemli olabilecek malların, hizmetlerin ve teknolojilerin kullanılabilirliğini artırarak ticaret, küresel ısınmanın zorluğunu karşılamaya yardımcı olabilir.

Ticaret ve ulaşım Arasındaki İlişki ve Sera Gazı Emisyon Artışına Etkileri

Ticaretin sera gazı emisyonlarındaki rolüyle ilgili temel endişe, uluslararası ticaretin, ulaşım hizmetleri ile olan bağlantısıdır. Uluslararası ticaret, dünya genelinde, satıcı yani ihracatçı firmalar ile, alıcı yani ithalatçı firmalar arasındaki alım satım faliyetlerini kapsamaktadır. Bu uluslararası değişim süreci, malların üretildiği yerden yani ihracatçının ülkesinden, tüketim ülkesine yani ithalatçının bulunduğu yere taşınmasını gerektirir. Dolayısıyla uluslararası ticaretin artması, ulaşım hizmetlerinin daha fazla kullanılmasına yol açacaktır . 

Petrol, dünya taşımacılığının kullandığı toplam enerjinin %95'ini oluşturuyor ve bu da onu önemli bir sera gazı emisyon kaynağı haline getiriyor. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2004 yılında, dünyanın enerji kaynaklı sera gazı emisyonlarının %23'ünden sorumlu olduğunu tahmin etmiştir. Ancak çeşitli ulaşım biçimlerinin katkısında önemli farklılıklar vardır. Taşımacılık sektöründe enerji ile ilgili CO2 emisyonlarının yaklaşık %74'ü hava taşımacılığından %12 daha fazla olan karayolu taşımacılığından gelmektedir.

Uluslararası Denizcilik Örgütü, dünya ticaret hacminin %90'ının deniz yoluyla taşındığını buna karşın ulaştırma sektöründeki CO2 emisyonlarının büyük bir kısmının karayolu taşımacılığından kaynaklandığına ilişkin raporlara sahiptir. Taşımacılık sektörünün tamamı yani hava, deniz ve karayolu CO2 emisyonları incelendiğinde, uluslararası deniz taşımacılığının, ulaştırma sektörünün emisyonlarının sadece %8,6'sını oluşturduğu görülmektedir.

Uzmanlar özellikle gıda ürünlerinin, yerel üretimi ve üretim yerine yakın noktalarda tüketilmesi ile, nakliye firmalarının sebep olduğu karbon ayak izinin azalacağını belirtiyor.

Bununla birlikte, ithal edilen gıda maddelerinin farklı lokasyonlara taşınmasından kaynaklanan karbon ayak izi CO2 emisyonlarının tek sebebi değildir. Üretim yöntemleri de dahil olmak üzere ürünlerin yaşam döngüsü (örneğin Isıtmalı seralar ve açık hava üretimi, enerji yoğun modern teknikler ve el emeği) büyük bir rol oynar. 

Dolayısıyla bazen, bir ürünün bir ülkedeki üretim tekniği, üretim için gerekli enerji sarfiyatı ve oluşan sera gazı miktarı, o ürünün daha çevreci koşullarda üretildiği bir diğer ülkeden ithalatı dolayısıyla, nakliyesinden kaynaklanacak karbon izinden daha yüksek bir sera gazı salınımına sebep olabilir.