ABD GENELLEŞTİRİLMİŞ TERCİHLER SİSTEMİ (GTS) NEDİR

GTS programı en büyük ve en eski ABD ticaret tercihi programıdır ve gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik kalkınmayı teşvik etmek üzere tasarlanmıştır. ABD Uyumlaştırılmış Tarife Çizelgesi tarafından belirlenen ve belirlenmiş faydalanıcı ülkelerden binlerce ürün kategorisi için gümrüksüz giriş imkanı sağlar.

GTS (GSP) Nedir

GTS programı en büyük ve en eski ABD ticaret tercihi programıdır ve gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik kalkınmayı teşvik etmek üzere tasarlanmıştır. ABD Uyumlaştırılmış Tarife Çizelgesi tarafından belirlenen ve belirlenmiş faydalanıcı ülkelerden binlerce ürün kategorisi için gümrüksüz giriş imkanı sağlar.

1974'te yürürlüğe giren Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (Generalized System of Preferences (GSP)), Türkiye'nin de bulunduğu 131 ülkeyi, gelişmekte olan ülkeler kapsamına alarak toplam 3 bin 474 ürünün, ABD’ye gümrük vergisi ödenmeden ithalatına imkan sunuyor.

GTS Sürecinde Türkiye’nin Durumu

2018 ağustos ayında, Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Temsilciliği Ofisi, Türkiye'nin GTS kapsamında ABD ‘ye gümrük muafiyeti ile ithalat kapsamına dair kriterlere uyumu ile ilgili endişelere dayanarak Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) programına katılımının uygunluğunu incelediğini duyurdu. 

2019 mart ayında ABD Başkanı Trump, Türkiye ve Hindistan’ın, halihazırda ekonomik açıdan yeterli ve gelişmiş ülkeler olduğunu, her iki ülkede, kişi başına düşen yıllık gelirin seviyesi ve sektörel gelişmişlik düzeyleri dikkate alınarak, bu ülkelerin GTS ‘den çıkarılmasına yönelik talebi içeren mektubunu ABD kongresine teslim etti. 

GTS İnceleme Sürecine Alınan Diğer Ülkeler

Hindistan:   USTR, GSP pazarına erişim kriterlerine uyumu ile ilgili endişelere dayanarak Hindistan hakkında GSP uygunluk incelemesi başlatıldı. ABD ihracatını etkileyen Hindistan ticaret engelleri göz önüne alındığında, Hindistan’ın GSP’nin faydalarının gözden geçirilmesini istedi. Hindistan, ABD ticareti üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratan çok çeşitli ticari engeller uygulamaktadır. Burada kastedilen, Hindistan’ın ABD ürünlerine uyguladığı ithalat vergileridir.

Endonezya:   USTR, GSP pazarına erişim kriterlerine uyumu ve GSP hizmetleri ve yatırım kriterlerine uyumu ile ilgili endişeler temelinde Endonezya hakkında bir GSP uygunluk incelemesi başlattı. Endonezya, ABD ticareti üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratan çok çeşitli ticaret ve yatırım engelleri uygulamaktadır. Burada kasdedilen, Hindistan örneğinde olduğu gibi, ABD ürünlerine uygulanan ithalat gümrük vergileridir.

Kazakistan:   USTR, Amerikan Çalışma Federasyonu ve Sanayi Kuruluşları Kongresi tarafından ortak yürütülen bir incelemeye göre, Kazakistan'ın örgütlenme özgürlüğü ve pazarlık hakkı dahil olmak üzere uluslararası kabul görmüş işçi haklarını sağlamak için adım atmadığı tespit edildi. Kazakistan'ın ayrıca, sendika ve işveren sendikaları kurma hakkını aktif olarak kısıtladığı iddia ediliyor. Bu şartlar altında, Kazakistan’a tanınan GTS haklarının kaldırılması gündemde.

Bir sonraki GSP değerlendirme süreci 2018 sonbaharında başlayacak ve Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Kuzey Afrika'daki ve Batı Yarımküredeki yararlanıcı ülkeleri kapsayacak.

GTS’den Çıkarılma

ABD Kongresi, GTS programına dahil bir ülkenin, GTS’den çıkarılmasını belirli kıstaslara bağlamıştır. Buna göre, o ülkenin milli gelir düzeyi veya dış ticarete dair toplam veya sektörel üstünlükleri rakamlar bazında değerlendirilir. GTS’den çıkarılma gerekçesi, ekonomik açıdan gelişen ve rekabet gücü artan ülkelerin artık desteğe ihtiyaç duymayacağının bekleniyor olmasıdır.

GTS’den çıkarılma iki şekilde gerçekleşir:

1. Milli geliri, dünya bankasının belirlediği rakamlar baz alınarak yüksek gelirli ülkeler seviyesinde olduğu belirlenen bir ülke, ABD Başkanın kararı ile GTS statüsünden çıkarılabilir. Bu durum zorunlu çıkarılma olarak nitelenir.

2. Gözden geçirme sürecine alınan bir ülkenin ekonomik gelişmişlik düzeyi ve uluslararası ticarette rekabet avantajları, ABD Ticaret temsilciliğine (USTR) bağlı GTS komitesi tarafından incelenir. 

Bu inceleme neticesinde mevcut veriler o ülkenin, ekonomik açıdan gelişmiş bir ülke haline gelmediğine işaret etse dahi, eğer o ülkeden ABD’ye ithal edilen ürünlerin, mevcut ABD yerli üreticilerine karşı bir rekabet dezavantajı doğurduğunu tespit ederlerse, bu durumda GTS’den çıkarılmaya yol açabilecek bir sonuç doğurabilir.

Bununla birlikte USTR, GTS ile ilgili yapılması gereken değişiklikleri ABD başkanının onayına sunar. Son karar ABD Başkanı tarafından verilir.

ABD kongresi tarafından incelenir. Kongre kararı ile bu ülke GTS kapsamından çıkarılabilir.

ABD Başkanı Trump’ın GTS Yetkileri

Başkan Trump Türkiye’nin listeden tamamen çıkarılması için ilgili mektubunu kongreye gönderdi, beklenen gelişme kongrenin onayı. Diğer yandan ABD Başkanları, 2018 ağustos ayında Türkiye ve öncesinde Hindistan hakkında başlatılan incelemeler gibi, yıllık incelemeleri dikkate alarak, GTS'den hali hazırda yararlanmakta olan ülkeleri liste dışında tutabilir.

Ayrıca GTS uygulaması her 2 yılda bir başkanın imzasına sunulmakta, ancak başkan imzalayana kadar uygulanmamaktadır. 2 yıllık sürenin dolduğu günden, başkanın GTS'yi yeniden yürürlüğe koyduğu tarihe kadar geçen sürede ABD’ye yapılan ithalatlarda GTS uygulanamayacağından ürünler gümrük vergisine tabi olurlar.

Geçmiş uygulamalardan da görüldüğü üzere, başkan GTS sürecini yenileyen imzayı attıktan sonra, arada geçen süre zarfında, ithalat vergisi ödenen ürünlerin, vergi tutarları, ithalatçı firmalara geri ödenir. Buna “refund” süreci denir. Ancak bu süreç tek bir ülkeyi kapsamaz GTS süresinin uzatılmaması, listeye dahil 100’den fazla ülkenin bu süreçte ABD’ye yapacağı ithalatlar için gümrük vergisi ödemek zorunda kalacağı anlamına gelir.

GTS ve ABD’ye İthalatta Gümrük Muafiyeti Nasıl Uygulanıyor

GTS kapsamında, ABD gümrüğünde gümrük muafiyetine sahip ürünlerin GTIP kodları,

ABD Devleti Ticaret Temsilciliği web sitesinde yer alan listeden kontrol edilir:

https://ustr.gov/issue-areas/trade-development/preference-programs/generalized-system-preferences-gsp/gsp-program-i-0

ABD’ye ithal edilecek ürüne dair “GTIP kodu” yani “HS code” bu listede yer alıyorsa, ilgili ürüne dair ABD gümrüğündeki işlemler buna göre yapılır.

GTS uygulamasından yararlanmak isteyen ithalatçı ABD şirketleri veya Türkiye’den ürünleri “DDP”  teslim şekli ile, yani gümrük vergileri ödenmek suretiyle, ithalatçının adresine teslim edilecek şekilde satan Türk ihracatçı firmalar. ABD gümrük işlemleri aşamasında “CBP Form 7501” adlı ürün teslim evrağında, GTIP önüne “A” işareti koyarak ABD gümrük vergisinden muafiyet talep etmiş olurlar.

Türkiye ve ABD GTS programı Ticaret Verileri

Türkiye, ABD’ye yıllık 1.7 milyar USD’ye yakın ithalatını GTS (GSP) kapsamında yani gümrük vergilerinden muaf olarak yapmaktaydı. GTS kapsamında yapılan ithalat, Türkiye’nin ABD’ye yaptığı ithalatın yaklaşık %18’ini kapsamakta

Önde gelen GTS kapsamındaki ithalat kategorileri, otomotiv parçaları ve taşıt parçaları, mücevher ve değerli metaller ve taş ürünlerdir. GTS iptaline yönelik açılan inceleme de üzerinde durulan ürün kategorileri de bunlardır.

Generalized System of Preferences (GSP)

https://ustr.gov/issue-areas/trade-development/preference-programs/generalized-system-preference-gsp

ABD’ye GTS Kapsamında En Çok İthal Edilen Ürünler

GTIP Kodu ve Ürün Adı

74130010 - Bakır tel

71131929 - Altın ve değerli taşlar, mücevherat

68029115 – Yapı taşları ve Mermer

40092100 - Sert kauçuktan başka vulkanize lastik borular, borular ve hortumlar

21069099 - Başka yerde belirtilmeyen yiyecek müstahzarları

93032000 – Ateşli silahlar, Av Tüfeği

17049035 – Hazır gıda şekerlemeler ve tatlılar

87021030 - Motorlu taşıtlar, dizel motor

89039200 - Gemiler, motorlu tekneler

71131150 - Gümüş takı eşyaları

GTS Kapsamındaki Ülkeler:

• Afganistan
• Kongo (Brazzaville)
• Kongo (Kinşasa)
• Jamaika
• Nepal
• Tanzanya
• Arnavutluk
• Ürdün
• Nijer
• Tayland
• Cezayir
• Fildişi Sahili
• Kazakistan
• Nijerya
• Timor-Leste
• Angola
• Cibuti
• Kenya
• Pakistan
• Togo
• Ermenistan
• Dominika
• Kiribati
• Papua Yeni
• Gine
• Tonga
• Azerbaycan
• Ekvador
• Kosova
• Paraguay
• Tunus
• Belize
• Mısır
• Kırgızistan
• Filipinler
• Türkiye
• Benin
• Eritre
• Lübnan
• Ruanda
• Tuvalu
• Butan
• Etiyopya
• Lesoto
• Saint Lucia
• Uganda
• Bolivya
• Fiji
• Liberya
• St. Vincent
• Grenadinler
• Ukrayna
• Bosna Herzegovina
• Gabon
• Makedonya **
• Samoa
• Özbekistan
• Botsvana
• Gambiya,
• Madagaskar
• Sao Tomé
• Principe Vanuatu
• Brezilya
• Georgia Malavi
• Senegal
• Yemen
• Burkina Faso
• Gana
• Maldivler
• Sırbistan
• Zambiya
• Burma
• Grenada
• Mali
• Sierra Leone
• Zimbabve
• Burundi
• Gine
• Moritanya
• Solomon Adaları
• Kamboçya
• Gine-Bissau
• Mauritius
• Somali
• Kamerun
• Guyana
• Moldova
• Güney Afrika
• Cape Verde
• Haiti
• Moğolistan
• Güney Sudan
• Orta Afrika Cumhuriyeti
• Hindistan
• Karadağ
• Sri Lanka
• Çad
• Endonezya
• Mozambik
• Surinam
• Komorlar
• Irak
• Namibya
• Svaziland