CORONAVİRÜS SEMPTOMLAR TEDAVİ YÖNTEMLERİ VE YAYILMA HIZI

Aralık ayı sonunda Çin'de ortaya çıkan Covid-19 Coronavirüs, 3 aylık bir süreçte 170 ülkeye yayıldı. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 11.03.2020'de patojeni küresel bir salgın “Pandemi” olarak ilan etti. istatistiki veriler incelendiğinde Pandemi tarihine rastlayan mart ayı ortalarından beri vaka sayısı dünya genelinde günlük ortalama %8-12 artış gösteriyor. Hastalık, coronavirüs (COV) virüs ailesine dahil sayılmaktadır ancak Coronavirüs genel bir tabirdir Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS – CoV) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) dahil, geçmiş yıllarda tespit edilmiş diğer virüsleri de kapsamaktadır. Covid-19 tanımı ise DSÖ tarafından Koronavirüs Hastalığı 2019’un kısaltması olarak verildi.

Covid-19 Coronavirüs Yayılma Hızı Nedir

Aralık ayı sonunda Çin'de ortaya çıkan Covid-19 Coronavirüs, 3 aylık bir süreçte 170 ülkeye yayıldı. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 11.03.2020'de otarih itibarı ile 114 ülkeye yayılmış patojeni küresel bir salgın “Pandemi” olarak ilan etti. istatistiki veriler incelendiğinde Pandemi tarihine rastlayan mart ayı ortalarından beri vaka sayısı dünya genelinde günlük ortalama %8-12 artış gösteriyor. 

Artış hızının salgınla mücadele aşamasında kimi ülkelerde düşeceği, ancak artış gösteren ülkeler sebebiyle bu hızın dengede kalacağı öngörülüyor. Bu veriler ışığında nisan sonunda hasta sayısının dünya genelinde 100 milyonu geçmesi muhtemel. Artış hızı değişmez ise Haziran ayı sonuna kadar hastalığın 1 milyar insana bulaşmış olması bekleniyor.

Hastalığın Hindistan'da seyri, Afrika ülkelerinde ve Güney Amerika'daki yayılma hızı ve Çin'den gelen verilerin güvenilir olup olmadığı, gerçek verileri etkileyecek unsurlar.

Coronavirüs, Covid-19, Hastalığın Tam Adı Nedir

Hastalık, coronavirüs  (COV) virüs ailesine dahil sayılmaktadır ancak Coronavirüs genel bir tabirdir Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS – CoV) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV) dahil, geçmiş yıllarda tespit edilmiş diğer virüsleri de kapsamaktadır.

Covid-19 tanımı ise DSÖ tarafından Koronavirüs Hastalığı 2019’un kısaltması olarak verildi. Ancak hastalığı literatüre yansıyan ismi ICTV tarafından belirlendi. ICTV (Uluslararası Virüs Taksonomisi Komitesi), 11.02.2020'de yeni virüsün adını “Ciddi Akut Solunum Sendromu Coronavirüs 2 (SARS-CoV-2)” açıkladı. 

Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS – CoV) ve Ağır Akut Solunum Sendromu (SARS-CoV)

Covid-19 Coronavirüsü Herkese Bulaşacakmı

Salgın hastalıkları uzmanlarının Covid-19’a dair ilk günden beri elde edilen bilgilerin ve vakaların analizleri ve geçmişte yaşanan İspanyol Gribi başta olmak üzere hastalıkların seyri göz önüne alındığında, uzmanlar virüsün, insan nüfusunun en az %80’ine bulaşabileceğini öngörüyor.

Elimizdeki bulgular, Covid-19’un temas ve solunum yolu ile bulaştığını gösteriyor. Bilim adamlarının bir kısmı, tüm dünyada süresiz bir karantina ve izalasyon uygulanamayacağından yola çıkarak, virüsün er geç dünya nüfusunun %100’üne bulaşacağını ancak nüfusun önemli bir bölümünde, hiçbir tanı ve rahatsızlık görülmeden atlatılacağından tam bir ölçümleme yapmanın mümkün olmayacağını belirtiyorlar.

Coronavirüs Covid-19 Semptomlar ve Belirtiler Nelerdir

Covid-19, ateş, kuru öksürük, solunum güçlüğü gibi semptomlarla ortaya çıkar. Bulantı, kusma, ishal gibi belirtilerin görüldüğü hastalarda vardır.

Genel olarak enfekte olan birinin semptom göstermesi yaklaşık 5-6 gün sürer. Bununla birlikte, virüsü taşıyan bazı insanlar asemptomatik kalır, yani virüs taşımalarına rağmen herhangi bir belirti göstermezler.

Covid-19, insanlarda soğuk algınlığından şiddetli akut solunum sendromuna kadar çeşitli ölçülerde belirtiler gösterebilir.

Özellikle kronik rahatsızlığı bulunan ve bağışıklık sistemi zayıf hastalarda zatürre, böbrek yetmezliği ve ölüm gibi sonuçlara yol açabilir Virüsle enfekte olan hastada belirtilerin görülmesi 14 gün sürebilir.

Coronavirüs Nasıl Tedavi Edilir

Coronavirüse yönelik henüz bir tedavi yöntemi geliştirilemedi, uygulanan tedavi; semptomatik tedavi olarak adlandırılır. Yani hastalığın kendisi değil, hastalık sonucu oluşan semptomları gidermeye veya hastayı bu semptomlardan daha az zarar görecek şekilde korumaya yönelik tedavidir. Viral hastalıklarının pek çoğunda aslında benzer bir yöntem izlenir. 

Semptomatik tedavilerin temel noktası bağışıklık sistemini güçlü tutmaktır. Dolayısıyla bu süreçte, yeterli ve düzenli uyku, dengeli beslenme, bol sıvı tüketimi, aşırı yorgunluk ve stresden uzak durmak başlıca dikkat edilmesi gereken unsurlardır. 

Hijyen, özellikle el ve yüz temizliği, sosyal mesafeyi korumak ve mümkünse kişisel izolasyon ise virüsün bulaşma riskini azaltmak adına önemlidir. 

Coronavirüs sebebiyle oluşan en ciddi hasar akciğerlerde gerçekleştiğinden, solunum sıkıntısı çeken hastaların ventilatör adı verilen solunum cihazlarına bağlanarak yoğun bakım desteğinden faydalanması hayatidir.

COVID-19'u önlemek veya tedavi etmek için aşı ve benzeri antiviral ilaçlara yönelik klinik araştırmalar ve testler pek çok ülkede devam etmekte. Sonbaharda bir aşı geliştirleceğine yönelik haberler ise, standart test süreçleri dikkate alınarak dile getirilen varsayımdır. 

Coronavirüs Nasıl Ortaya Çıktı Çin’de Durdurulabilirmiydi

Covid-19 sıfır noktası Çin. Çin hükümeti 31.12.2019’da Dünya Sağlık Örgütüne “WHO” salgın hastalıkla ilgili bilgi verdi.

Wuhan kentinde ilk vakanın 10.12.2019’da tedavi altına alındığı, bu hasta ve sonraki 10 gün içinde hastanelere gelen pek çok hastaya grip tedavisi uygulanmaya çalışıldığı biliniyor. vakaların çoğu hafif görünmekle birlikte hastaların önemli bir bölümünde Pnömoni (zatürre) gelişmekteydi. 

Çin’li yetkililerin bunun bulaşıcı bir yeni hastalık olduğunu ne zaman tespit ettikleri bir muamma çünkü başlangıçta gizlendiği, dünya sağlık örgütüne mecburen bilgi verdikleri anlaşılıyor. 27 Aralıkta Wuhan Hastane yönetimi bunun bir tip Coronavirüs olduğu biliyordu.

Wuhan hastanesi acil bölüm hekimi doktor Ai Fen bir hasta raporunun fotoğrafını 30 aralıkta sosyal medya üzerinden meslektaşlarına göndermiş ve “SARS Corona virüsü” başlıklı rapor aynı gün hızla yayılması ile Çin’i açıklamaya yapmaya mecbur bırakmıştı. Çin hükümetinin hemen ertesi gün Dünya Sağlık Örgütünü bilgilendirmesi tesadüf değil.

Eldeki veriler 10 aralık – 1 ocak arasında 10.000’den fazla kişinin Wuhan’dan havayolu ile farklı ülkelere seyahat ettiğini gösteriyor. Dolayısı ile Çin hastalığa tanı koyduğunda, hastalığı kapmış olması muhtemel pek çok insan farklı ülkelere dağılmıştı. Dolayısıyla Wuhan’da karantina önlemleri daha erken alınsa ve dünya daha erken uyarılsa idi küresel salgın durdurulamasa da yavaşlatılabilirdi.

İtalya’da Salgının Yayılma Hızı ve Yüksek ölüm Oranlarının Sebepleri

İtalyan nüfusunun %23’ü 65 yaşın üzerinde. İtalya Japonya'dan sonra dünyanın en yaşlı ikinci nüfusuna sahip ülke.

Bilindiği üzere Coronavirüs, bağışıklık sistemi zayıf olan ve özellikle kronik rahatsızlıkları olan insanlarda etkili.

İtalya'da ölenlerin %85’i  70 yaş ve üzerinde insanlar.

İtalya’da COVID-19 kaynakları ölenlerin, %48'inde en az 3 hastalık olduğu tespit edilmiş. Bunların bir kısmı tansiyon şeker gibi kronik hastalıklar.

İtalya, özellikle kuzey Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında yaşlı nüfusun büyük oranda aileleri ile birlikte yaşadığı veya çok sık bir araya geldiği bir ülke. İnsanlar arasında fiziki temas, sarılma, öpme gibi alışkanlıklar diğer sanayileşmiş ülkelere göre daha fazla.

Benzer alışkanlıklara sahip Yunanistan gibi balkan ülkeleri ile karşılaştırıldığında ise, İtalya bir sanayi ülkesi, tekstil, konfeksiyon başta olmak üzere pek çok sektörde, Uzakdoğu ile fason üretim başta olmak üzere yoğun ticari ilişkilere sahip ve Çin’e ticaret için gidip gelen çok sayıda insan var.

İtalyan sağlık sistemi ücretsiz sağlık hizmeti sunuyor ancak hastane, doktor ve ekipman sayısı bir salgın hastalık durumunda yeterli değil, en büyük faktör yoğun bakım olanaklarının ve solunum cihazlarının çok az sayıda olması.

Uzmanlar, İtalya'nın "sosyal temas matrisine" dolaylı da olsa, Coronavirüsün yaşlı insanlar arasında daha geniş yayılmasının ardındaki olası başka bir neden olduğuna dikkat çekti.

Salgının Muhtemel Yeni Üssü ABD

ABD ilk covid-19 vakasını 30.01.2019’da tespit etmişti.01.03.2020 tarihine gelindiğinde ülkede 75 hasta vardı ve vakalar tek tük olarak telaffus ediliyordu.

10 martta vaka sayısı 1000’i bulurken 18 martta 10000 sınırına dayanmıştı. Sonraki süreçte günlük %25-%50 arası yayılım hızıyla seyreden hasta sayısı 27 martta 100 bini geçti.

Bu veriler ışığında ABD’de hasta sayısı ortalama her 10 günde 10 misli artıyor diyebiliriz. Bu artış hızı durdurulamazsa ABD’de hasta sayısı nisan ayında milyonları bulabilir.

ABD üzerine yapılan tahminler ürkütücü, Çin’deki izalasyon gibi tedbirlerin vaka sayısındaki düşüşe geçici bir önlem olduğu (Çin’de yıl içinde yeni salgınların yaşanacağı bekleniyor) ABD’de bu tip bir izalasyonun olası olmadığını ve en iyimser ihtimalle nüfusun %0,5’i yani 1,6 milyon ABD’linin covid-19 sebebiyle hayatını kaybedeceği tahmin ediliyor.

NewYork, ABD’de virüsün merkez üssü. ABD’deki tüm hastaların %40’ı bu eyalette. NewYork’ta 27 mart itibarı ile hasta sayısı 40.000’i geçti. Newyork valisi, solunum cihazı, maske, hızlı tanı kiti gibi acil gereksinimler için merkezi hükümetten yeterli yardım alınmadığını bildiriyor. NewYork şehri 8.3 milyon, eyalet ise 19.3 milyon nüfusa sahip.

ABD, coronavirüs ile mücadele için ciddi dezavantajlara sahip. ABD sağlık sistemi sadece sağlık sigortası olan vatandaşlara hizmet veriyor. ancak 327,2 milyon nüfuslu ülkede 30 milyon sigortasız insan var. ABD salgının etkilerini mart ayında hissetmeye başladı ve mart ortasından beri kapanan firmalar ve işten çıkarmalar hızla artıyor. Nisan ayı ortalarında yaklaşık 50 milyon kişinin işini kaybedeceği öngörülüyor. Eğer mevcut sistem devam ederse milyonlarca kişi daha sağlık güvencesi kapsamı dışında kalacak.

Coronavirüs Covid-19 Zaman Çizelgesi (Coronavirus Timeline)

10.12.2019 – Virüse sahip ilk vaka grip şikayeti ile Wuhan’da tedaviye alınıyor

16.12.2019 – Ciğerlerinde enfeksiyon olan bir hasta Wuhan hayvan pazarında çalıştığı bilgisini veriyor.

27.12.2019 – Wuhan Hastene yönetimi virüsün bir tip Coronavirüsü olduğunu tespit ediyor.

30.12.2019- Wuhan’da görev yapan 2 farklı doktor, Coronavirüs ve SARS benzeri virüs hakkında bilgi paylaşıyor

31.12.2019 – Çin, bilinmeyen bir salgın hastalık hakkında Dünya Sağlık Örgütüne bilgi veriyor.

02.01.2020 - Çinli araştırmacılar yeni Coronavirüsün tam genetik haritasını çıkarıyor ancak bu bilgiler 9 Ocak'a kadar kamuoyu ve dolayısıyla dünyaya açıklanmıyor.

09.01.2020 - Çin, Coronavirüs genomunu haritaladığını açıklıyor.

13.01.2020 - Çin dışında bilinen ilk vaka Tayland'da tespit ediliyor.

15.01.2020 –Japonya da ilk Coronavirüs vakasını doğrulandı. 

22.01.2020 – Güney Kore’de Covid-19 teşhis edildi. Çin’de hayatını kaybedenlerin sayısı 17’ye çıktı.

23.01.2020 – Wuhan ve 3 Çin şehri karantinaya alıntı, ancak karantina öncesi 5 milyon kişi herhangi bir sağlık taramasından geçmeden şehri terk etti.

30.01.2020 – ABD’de ilk vaka tespit edildi. D.S.Ö. verilerine göre, Çin dışında 18 ülkede 98 vaka tespit edildi ancak ölüm yok.

02.02.2020 – Çin dışında ilk ölüm vakası Filipinler'de gerçekleşti.

14.02.2020 – Avrupa’da ilk ölüm vakası; Fransa’da Çin’li bir turist hayatını kaybetti.

20.02.2020 – 2 ölümlü vaka yaşanan İran’da salgın hızla yayılmaya başladı.

22.02.2020 – İtalya’da ilk ölüm gerçekleşti, İtalyan hükümeti 20 covid-19 hastası olduğunu açıkladı.

25.02.2020 – Brezilya ve İsviçre’de ilk vakalar tespit edildi.

27.02.2020 – Japon bir hasta, tedavi edilip test sonucu negatif çıktıktan bir süre sonra ikinci kez virüse yakalandı. Hastalığı atlatanların tam bir bağışıklık kazanmadığı anlaşıldı.

01.03.2020 – İran’da vaka sayısı 978’e ölü sayısı 54’e çıktı. İtalya’da vaka sayısı 1700 ölü sayısı 29 olarak kaydedildi.

06.03.2020 – Slovakya, Bosna-Hersek, Kolombiya, Peru ve Togo’da ilk vakalar tespit edildi.

09.03.2020 – İtalya’da ülke çapında karantina ilan edildi. 9172 hasta, 463 ölü ile İtalya Avrupa’da virüsten en büyük darbeyi yiyen ülke oldu.

10.03.2020 – Türkiye’de ilk Coronavirüs vakası açıklandı.

11.03.2020 – DSÖ “WHO” Coronavirüs sebebiyle Pandemi ilan etti. DSÖ en son 2009 yılında, Domuz Gribi sebebiyle Pandemi ilan etmişti.

Pandemi nedir: Yunanca “demos” yani “insanlar”, pan yani “tüm” kelimelerinin birleşiminden oluşur. “Tüm insanlar” tabiri, DSÖ tarafından, dünya genelinde birden fazla ülkeye yayılan salgın hastalık durumunu belirtmek için kullanılıyor.

12.03.2020 -  Yunanistan, Avusturya, Polonya, Cezayir ve Norveç’te Covid-19 kaynaklı ilk ölüm vakaları yaşandı.

14.03.2020 – Avrupa hastalığın yeni merkezi ilan edildi. Çin ve Güney Kore'de hem vaka sayılarındaki düşüş hem de tedavi olan hasta sayısındaki artış sonrası toparlanma sinyalleri görüldü.

17.03.2020 – İtalya’da vaka sayısı 26bini, ölü sayısı ise 2500’ü geçti.

19.03.2020 – İtalya’daki kaybedilen hasta sayısı 3400’ü buldu Çin’deki 3248 ölüye karşın, İtalya en çok ölüm vakasının yaşandığı ülke olarak Çin’i geçti

20.03.2020 – İspanya 18900 vaka ve 1000’i geçen ölü sayısı ile İtalya’dakine benzer bir vaka yayılma hızı ve yüksek ölüm oranlarıyla istatistiklere yansıdı.

23.03.2020 – İtalya 64bine yakın vakaya karşın 6binden fazla ölü ile %10’a varan kayıp istatistiğiyle, salgından en ağır kaybı veren ülke kategorisinde.

26.03.2020 – Küresel Coronavirüs vaka sayısı 500.000’i aştı. Avrupa’daki vaka sayısı 250.000’den fazla. İtalya ve İspanya Avrupa’daki hastaların yarısını barındırıyor.

31.03.2020 – Dünya genelinde Coronavirüs vaka sayısı 800.000’i ölü sayısı ise 40.000’i aştı. 600.000’den fazla aktif vaka ve 175.000 kadar iyileşen kişi var.

03.04.2020 - Dünya genelinde Coronavirüs vaka sayısı 1.000.000’i ölü sayısı ise 50.000’i aştı. ABD vaka sayısı 250.000’i geçti.

11.08.2020 - Dünya genelinde Coronavirüs vaka sayısı 20.000.000’u geçti ölü sayısı ise 740.000 ABD vaka sayısı 5.250.000’i geçti.

25.08.2020 - Dünya genelinde Coronavirüs vaka sayısı 23.850.000. Ölü sayısı 820.000. ABD vaka sayısı 5.915.000. Brezilya 3.6 milyon, Hindistan 3,1 milyon vaka ile salgının en hızlı yayıldığı ikinci ve üçüncü ülke konumunda. Avrupada tedbirlerin gevşetilmesi, mobilitenin artması ve bazı ülkelerde okulların açılması ile birlikte Covid-19 vaka sayılarında artış gözleniyor.

19.09.2020 - Dünya genelinde Coronavirüs vaka sayısı 30 milyonu aştı ölü sayısı ise 955.000’i aştı. 7,3 milyon aktif vaka mevcut. ABD 7milyon vaka ve 2,5 milyon aktif hasta ile pandeminin merkezi konumunda. Dünya genelinde neredeyse her 4 vakadan biri ABD'de ortaya çıktı. Hindistan 5,3milyon ve Brezilya 4,5milyon vaka sayısı ile ABD'yi takip ediyor.


Keywords: virus, corona, coronavirus, coronavirüs, covid-19, kovid-19, SARS-CoV-2, SARS, koronavirus, koronavirüs, pandemi, pandemic, patojeni, coronavirus disease, coronavirus disease, sağlık sistemi, kamu sağlığı, DSÖ, WHO, ICTV, coronavirüs tedavi, coronavirüs hastalık belirtileri, enfeksiyon, enfeksiyon hastalıkları, bulaşıcı hastalıklar