PANDEMİ SÜRECİNDE GIDA ÜRÜNLERİ VE CANLI HAYVAN İHRACATI

COVID-19'a SARS-CoV-2 olarak bilinen bir tür koronavirüs neden olur. SARS-CoV-2'nin gıda yoluyla bulaşabileceğine dair bir kanıt yoktur. Bu bilgi, dünya genelinde gıda güvenliğine dair çalışma yapan bütün büyük örgütlerce desteklenmektedir.

Covid-19 Gıda Ürünleri ve Canlı Hayvan İhracatı

COVID-19'a SARS-CoV-2 olarak bilinen bir tür koronavirüs neden olur. SARS-CoV-2'nin gıda yoluyla bulaşabileceğine dair bir kanıt yoktur. Bu bilgi, dünya genelinde gıda güvenliğine dair çalışma yapan bütün büyük örgütlerce desteklenmektedir.

• Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi  (EFSA)
• Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)

Dünya Sağlık Örgütü  (WHO), ülkelere, gıda ürünlerinin imalat, hazırlanma, paketleme ve sevkiyat aşamaları için iyi hijyen uygulamalarını önerir.

Gıda güvenliği kontrolleri ve standartları

Ülkelerin gıda güvenliğine dair düzenleyici kontrollerinin potansiyel gıda güvenliği sorunlarına nasıl çözüm olacağı, ülkelerin uygulayacağı kontrol, test, sertifikasyon gibi süreçlere ve bu süreçleri ne ciddiyetle sürdüreceklerine bağlıdır. Her halikarda daha önce rastlanmamış bir hastalığın ortaya çıkması kaçınılmazdır ancak böyle bir durumu erken tespit ve hızlı reaksiyonlarla oluşacak zararın en kısa sürede önlenmesi ülkelerin uygulayacakları gıda güvenliği uygulamalarının başarısına bağlıdır. Pek çok ülke tarafından uygulanan, ihraç veya ithal edilecek ürünlere yönelik et, süt, deniz ürünleri, bitki ve yumurta ürünleri üretmek için sıkı kontroller mevcuttur. Bu tip ürünlere dair dikkat edilen temel konular şunlardır:

• Zararlı seviyelerde kirletici içermemelidir
• İnsan tüketimi için uygun standartlarda olmalıdır.
• Gerekli sağlık kontrollerine tabi olup, olumlu rapor almalıdır.

Tüm gıda ürünleri, üretildiği ülkede geçerli standartlara, ihracat için geçerli standartlara ve ihraç edileceği ülkede geçerli ithal ürün standartlarına uygun olmalıdır.

Türkiye dahil, AB standartlarında üretilen gıdalar güvenlidir ve virüs için bir risk kaynağı değildir. Şu an için COVID-19'a atıfta bulunan ekstra sertifika veya özel beyanlar uygulanmamaktadır.

Gıda Tesislerine erişim ve Kontroller

Bazı ihracatlar, ihraç edecekleri canlı hayvan veya gıda ürünleri için, sevkiyat öncesi sertifikasyon için yerinde kontrol yapmak isterler. Buna süt ürünleri, yumurtalar, balıklar, hayvansal ürünler ile bitkiler ve bitki ürünleri dahildir.

Denetimler ve teftişler yapmak için, o ülkede yerel hizmet veren inspection firmalarını kullanmak şu dönem için yapılabilecek tek çözüm yoludur.

Yerinde kontrole tabi ürünleriniz varsa veya ithalatçıdan bu tip talepler alıyorsanız

Ürünlerinizi, güncel covid-19 kontrol yöntemleri ile inceleyin

Gerekli doğrulama işlemlerini ve denetim süreçlerini tamamladığınızdan emin olun

Onaylanan ürünler ve yapılan test ve sertifikaların gereksinimleri karşıladığınızdan emin olun.

Yerinde etkileşimler şu şekilde yapılabilir:

• İhracata konu ürünlerin, gümrük mevzuatı uyarınca yetkilendirilmiş görevlileri tarafından kontrolü
• Gıda güvenliği denetçileri gibi teknik uzmanlar tarafından kontrolü
• Veteriner ve/veya bitki sağlığı uzmanlarınca kontrol
• İhracat yapacağınız ülkeye bağlı olarak İslami veya Yahudiliğe dair tüketim esaslarına uygun kontrol

Tahıl ve tohum ihracatı

Bu tip ürünlerin sadece sevkiyat öncesi değil sevkiyat aşamalarında, örneğin yükleneceği aracın koşulları ve  depolanacağı depo ve antrepoların koşullarının kontrolü önemlidir.

• Dökme gemi kontrolleri için ankrajlar
• İhracat uyumlu mal depoları.

Canlı hayvanlar

Canlı hayvan ihracatı, her ne kadar şu an için covid-19 salgınında hayvanların bir etkileşim aracı olduğuna dair kanıt yoksa da, epidemi ve pandemi dönemlerinde ülkelerce sıkça kuralalrı, koşulları değiştirilen, kısıtlama ve yasaklara tabi tutulan bir ihraç ürünüdür. İhracat yapacağınız ülkede geçerli tüm ihracat yasalarını ve gereksinimlerini karşılamanız gerekir.

Türkiye’de hayvanlarda COVID-19 tespit edildi mi?

COVID-19 virüsü Türkiye’de hayvancılık sektöründe, evcil hayvanlarda veya vahşi yaşamda tespit edilmemiştir.Dünya genelinde de durum benzerdir. Ülkeler canlı hayvan ve bitki ithalatı konusunda kısıtlamaya gitme yolunu tercih etse de. Uluslararası basında, evcil hayvanlar çıkan birkaç haber dışında, (bu haberler tıbbi raporlar veya tespitlere dayanmamaktadır) bir tespit yoktur.

Hayvanlar enfekte olabilir mi?

COVID-19'a bir koronavirüs neden olur. Hayvanları enfekte edebilecek başka birçok koronavirüs türü vardır. Bunlardan bazıları hayvanların hastalanmasına neden olabilir. COVID-19 virüsünden farklıdırlar. COVID-19 ile hasta olduğu teyit edilen sahiplere yakın maruz kalmanın ardından COVID-19 virüsü için pozitif test edilen denizaşırı evcil hayvanların izole edilmiş vakalarının bildirilmiştir. Bilim adamları COVID-19 virüsünü incelemeye devam ediyor. Bu, hayvanların etkilenip etkilenmeyeceğini ve nasıl etkilenebileceğini içerir. 

Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü , eşlik eden hayvanların hastalığı yaydığına veya bu insan hastalığında önemli bir rol oynadığına dair hiçbir kanıt bulunmadığını doğrulamıştır . İnsan salgınları kişiden kişiye yayılmaya yönlendirilir. 

Hayvanlara Covid-19 testi Yapılmalımı?

Covid-19 Virüsünün yayılımı, evcil veya besi hayvanlarına temas yoluyla değil, insanlar arasındaki temas ve aynı fiziki ortamda yakın mesafede bulunmaktan kaynaklanmaktadır. Hayvanları test etmek şu an için, eldeki bilimsel verilere dayanarak söyleyebiliriz ki bir öncelik değildir.

Hayvanlarla Temasta Hijyen Koşulları

Hayvanlarla temas ettikten sonra ellerinizi sabunlu suyla ovuşturarak yıkayın. Hayvan barınaklarını sık aralıklarla temizleyin ve havalandırmasına dikkat edin.

İthalatçı ülke gereksinimlerinde geçici değişiklikler

Pekçok ülke COVID-19'un yayılması nedeniyle gıda ve tarım ürünleri için ekstra güvenlik koşulları, test ve sertifikalandırma isteyebilir.

İthalatçı firmanın kendisi veya ithalatçı ülkenin gümrük standartlarının değişmesi sebebi ile bir zorunluluk olarak, yeni uygulamalarla karşılaşabilirsiniz. Bunlar şunları içerebilir:

İhracat sertifikaları için ek güvence talep edilebilir.

Ürünlerin kontamine olmadığını ve insan tüketimi için güvenli olduğunu belirten ifadelerin ürünler veya paketler üzerinde belirtilmesi ve bu koşulların hangi standartlar altında sağlandığının kanıtlanması istenebilir.

Covid-19 krizi sırasında gıda ihracatı kısıtlamaları

Tarım Ürünleri Uluslararası Ticareti

Tarım ürünleri ticareti, uluslararası ticaret alanında, en çok kısıtlamalar, kotalar, engeller ve ekstra vergilendirmeler ile en çok engellemelere tabi olan sektördür. Ülkeler arasında uygulanan ticaret engellerinin yanı sıra, baz ülkeler iç destek ve ihracat sübvansiyonları ile üretim ve ihracat kapasitelerini arttırmaya çalışmaktadırlar.

Yıllık brüt gelir oranına göre devlet desteklerine dair birkaç örnek verecek olursak: Japonya'da %50, AB’de %20 ve ABD’de %7’dir.

Çok taraflı ticaret müzakerelerin parçası olarak 1986-1994 tarihleri arasında DTÖ üyelerince kabul edilen ve küresel ticaretin önünü açan Uruguay Round,  tarım ürünleri iin ülkelerce alınmış tek taraflı ithalat kotalarını ortadan kaldırdı. DTÖ nezdinde yapılan bu mutabakat  tarımla ilgili gümrük tarifelerini bağladı ve ihracat sübvansiyonlarına disiplin uyguladı. 2001 sonrasında "Doha görüşmeleri", uuslararası ticaretin serbestleşmesi için DTÖ üyelerinin çabalarına sahne oldu. 

Bu tarihlerde Çin’in DTÖ üyeliği ve hızla global ekonomiye entegrasyonu, 2019 yılında başlayan ticaret savaşlarına kadar, uluslararası ticaretin ve dolayısıyla tarım ürünleri ihracatının daha kolay gerçekleşmesinin önünü açtı.

Dünya Ticaret Örgütü, belirli koşullar altında ülkeler arasında ihracat ithalat işlemlerinin, tek taraflı olarak kısıtlanmasına, yasaklanmasına müsamaha gösterir. Pandemi gibi, global bir salgın, olağan dışı bir durum olması ve halk sağlığını tehdit etmesi sebebiyle böyle bir durumdur. Ancak özellikle, gıda ürünleri üzerinde etkileri ispatlanmamışken, bu tür kısıtlama ve yasaklayıcı önlemlerin uygulanması, özellikle gıdada ithalata bağımlı ülkelerde gıda fiyatlarını arttırabilir, özellikle halkın yoksul kesimi bu durumdan negatif etkilenir.

DTÖ verilerine göre Mısır, pirinç ve buğday gibi ürünlerin tüketilmesinden kaynaklanan küresel kalori alımı %40 civarındadır. Gıda güvenliği ve Coronavirüs gibi bulaşıcı hastalıkların gıda ürünleri üzerine etkileri hızlı ve etkili bir şekilde araştırılıp, olumsuz bir tablo ile karşılaşılmamış ve ticaretinde bir mahsur olmadığı anlaşılmışsa, gıda ürünlerinin uluslararası ticaretine dair açık ticaret politikalarının sürdürülmesi hayati önemdedir.

V COVID-19 salgını başladığından beri APEC ekonomilerinde çok az ihracat kısıtlaması gözlenmiştir, ancak APEC'in bir sağlık krizinin gıda krizi haline gelmesini önlemek için uyanık kalması gerekmektedir.

EC APEC aşağıdaki alanlarda işbirliği çabalarını yoğunlaştırabilir:

- Gereksiz ihracat yasaklarından ve gıda ürünlerinde kısıtlamalardan kaçınmak için ortak bir taahhütte bulunmak.

- Gıda ürünleri üzerindeki ithalat tarifelerinin ve diğer niceliksel ithalat kısıtlamalarının azaltılması ve bağlantıyı sürdürmek ve tedarik zinciri aksaklıklarından kaçınmak için anlaşmalar yapmak.

- Bilgiyi zamanında paylaşmak için uluslararası işbirliğinin ve şeffaflığın güçlendirilmesi.

- COVID-19 salgını sırasında gıda değer zincirini hareket ettirme çabalarına ilişkin en iyi uygulamaların değiştirilmesi.

İhracat ve İthalatta Biyogüvenlik

Sağlık ve Bitki Sağlığı Önlemlerinin Uygulanmasına ilişkin DTÖ Anlaşması  (SPS “sanitary and phytosanitary” Anlaşması), gıda güvenliği ile biyo-güvenlik ve karantina gibi hayvan ve bitki sağlığı düzenlemelerini kapsamaktadır. SPS Anlaşması, DTÖ üyelerinin bilimsel olarak haklı oldukları veya uluslararası standartlara dayalı olmaları koşuluyla hayvan ve bitki sağlığını kapsayan ihracat ve ithalat önlemlerini uygulama hakkını kabul etmektedir.

Covid-19 Sürecinde Gıda Ticareti ve Tüketimine Yönelik Öngörü ve Tavsiyeler

“BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Bildirimleri”

COVID-19 salgını, gıda ve tarım sektörünü küresel ölçekte etkileyen bir pandemi. Gıda tedarik zincirlerinin, özellikle yoksul halk kitleleri üzerinde olmak üzere, dünya genelinde bozulmasına sebep oldu.

Gıda tedarik zincirindeki aksaklıklar, üretimin düşmesinden, lojistiğin aksamasına kadar bir dizi alanda yaşanıyor. BM Gıda ve Tarım örgütü, Covid-19’un gıdalar üzerinden bulaşım riski olmadığı ve herhangi bir kısıtlama olmaksızın, mevcut gıda güvenliği standartlarına uygun olarak uluslararası ticaretin devam etmesini gerektiğini belirtmektedir.

Pandeminin gıda ve tarım üzerindeki etkilerini hafifletmek için FAO, tüm ülkelere, özellikle dar gelirli ve işsiz kalmış vatandaşlarının ihtiyaçlarını karşılamaya, sosyal koruma programlarını artırmaya, küresel gıda ticaretini sürdürmeye küçük ölçekli gıda üreticileri, köylü ve çiftçileri desteklemeye çağırmaktadır.

Mevcut şartlarda bile gıda sıkıntısı çeken bazı ülkeler için Covid-19 süreci yıkıcı olmuştur.  Bu ülkelere gıda yardımı yapan veya ekonomik gıda satışını destekleyen ülkeler, kendi ülkelerinde yaşanan pandemi kaynaklı sıkıntılar sebebiyle, yardım faaliyetlerini aksatmakta ve ucuz gıda satışını kısıtlamaktadırlar. Bu konuda ülkeler BM tarafından hümanist yaklaşıma davet edilmektedir.

COVID-19'un yayılmasında hayvanların rolüne ilişkin kanıt yoktur. Besi hayvanlarına temas konusunda yinede ihtiyati davranılması ve temastan sonra hijyen koşullarına dikkat edilmesi tavsiye edilmektedir.

İyice pişirilmiş sağlıklı çiftlik hayvanlarından elde edilen etlerin tüketilmesi güvenlidir. FAO tavsiyesi gereği, hasta veya ölmüş hayvanların, niteliği belirsiz vahşi hayvanların kesimi yapılmamalı ve yenmemelidir. Ayrıca çiğ et ve hayvan kanı tüketimi  insanları birçok enfeksiyona yakalanma riskine sokmaktadır.

Besi hayvanları, evcil hayvanlar veya yaşadığınız bölgede mevcut vahşi hayvanların olağandışı bir morbidite veya mortaliteye maruz kaldığını görürseniz hayvan sağlığı yetkililerine bildirilmelidir.