2023'e Başlarken Rakamlarla Dünya Ülkeleri̇
Ülkelerin nüfus büyüklüğü, yüzölçümleri, enerji kaynakları gibi pek çok
istatistiki veri her yılın sonunda çeşitli kuruluşlarca yayınlanmakta. Ülkelerin
kırsal ve kentsel nüfus oranları nedir? Hangi ülkeler en yüksek Gayri Safi
Yurtiçi Hasılaya (GSYİH) sahiptir? En çok askeri harcama yapan ülkeler
hangileri? Eğitime yatırım yapan ülkeler, gibi pek çok konuda veriye ihtiyaç
duyuluyor.
En çok ihracat yapan ülkeler, en çok ithalat yapan ülkeler, en çok üretim
veya tüketim yapan ülkeler gibi sıralamalar dünya genelinde büyüyen ve küçülen
ekonomileri öngörmemizi sağlıyor.
Genel olarak bir ülkenin gidişatı hakkında fikir yürütebilmek için çok
sayıda veriye ihtiyaç var. Örneğin en çok ihracat yapan ülkeleri listeledik ama
o ülkelerin ne ihraç ettiği de önemli.
İhraç ürünleri çeşitlilik gösteriyor mu? Katma değerli ürün ihraç
edebiliyor mu? ihracatın ithalatı karşılama oranı endir? İhracat potansiyeli
istihdamını olumlu etkiliyor mu? İhracat gelirleri ülke ekonomisine yatırım
girdisi olarak yansıyor mu?
Ülke içinde gelir dağılımı, satın alma gücü nedir? Gibi pek çok alt başlıkta ve yan başlıkta veri toplamadan birkaç veri ile yorum yapmak yanıltıcı olabilir.
Dünya Bankasının temmuz 2022 – kasım 2022 arasında yayınladığı çeşitli
istatistiklerden oluşturulan aşağıdaki metrikler, 2023’e girerken, geride
bıraktığımız yılı analiz edebilmemiz açısından faydalı olacaktır.
GSYİH'ye Göre Dünyanın İlk 15 Ülkesi : (2023 Nisan)
Kaynak: https://data.imf.org
2021'de ABD, yaklaşık 23 trilyon dolarlık GSYİH ile dünyanın en büyük ekonomik çıktıya sahip ülkesiydi. 2022 yılı sonunda ABD GSYİH'si 25 trilyon USD'yi aşmıştı. 2023 ilk çeyrek itibarı ile ABD DSYİH 26 trilyon USD'yi aştı.
Çin salgın sürecini en zor atlatan ve hala ekonomisi rayına oturmayan bir ülke ancak pek çok projeksiyon Çin'in nominal GSYİH'sının 2030’da ABD’yi geçeceğini gösteriyor. 2023 yılı içerisinde Çin GSYİH'sının 20 trilyon USD'yi aşması bekleniyor.
Japonya listede üçüncü sırada ancak nüfusu gittikçe yaşlanıyor, artan
işgücü maliyeti, dış pazara sunacakları mal ve hizmetlerin maliyet/kalite
denklemini etkiliyor. Geçmişte batı pazarında raflarda ayrı bir yere konan
Japon markaları artık sadece ABD, Alman ve Fransız markalarla değil, Kore
markaları ile de rekabet etmek zorunda.
Bu listede dikkat çeken, Afrika ve Güney Amerika ülkelerinin yer almaması.
GSYİH Hindistan ve Çin açısından tam olarak geçerli olmasa da, genel olarak
refah düzeyini de temsil eder. Listeyi oluşturan 4 ülke Avrupa, 4 ülke Asya ve
iki ülke Kuzey Amerika ülkeleri.
Türkiye 2021 GSYİH'sı 815 Milyar USD idi. 2022 yılında GSYİH 856 Milyar USD olarak öngörülüyor. IMF'nin Ekim 2022 tarihli IMF WEO Veritabanında yayınlanan tahminlerine göre, Türkiye'nin 2022 yılı sonunda, dünyanın en büyük 20. nominal GSYİH'sına sahip ülkesi olacağı tahmin edilmektedir. Türkiye 2021 yılında 19. sıradaydı.
Nüfus Büyüklüğüne Göre Dünyanın İlk 20 Ülkesi : 2023
Kaynak: https://www.worldometers.info/world-population/#top20
Çin, 1,4 milyarlık nüfusuyla dünyanın en kalabalık ülkesi Çin bu unvanı
300 yılı aşkın bir süredir koruyor.
Ülke yönetimi, ailelerin gelir seviyesine ve bölgelere göre çeşitli
kısıtlamalarla, ailelere çocuk sayısı konusunda limitler koyarak nüfus artışını
dengeli tutmaya çalışıyor. Ancak yakın gelecekte bu durum yaşlı/genç nüfus
arasında mevcut dengenin negatife dönmesine sebep olabilir.
BM'nin nüfus tahminlerine göre, Hindistan nüfusunun 2023-2024 periyodunda
Çin'i geçmesi bekleniyor.
Türkiye 2023 yılı itibarı ile 86 milyon nüfusu ile dünyanın en kalabalık 18. Ülkesi
65 Yaş Üstü Nüfusa Göre Dünyanın İlk 10 Ülkesi
Kaynak: prb.org/resources/countries-with-the-oldest-populations-in-the-world/
Çin, 166,3 milyon yaşlı nüfus ile listede ilk sırada yer alıyor. Ancak
listede zirvede yer almasının sebebi bu yaş grubunun toplam nüfusa oranı değil.
Nüfus Referans Bürosu'na göre, Çin nüfusunun yaklaşık %12'si 65 yaş
ve üstü.
65 yaş üstündekilerin toplam nüfusa oranı baz alındığında, Japonya dünyanın
en yaşlı ülkesi. Toplam Japon nüfusunun %28,2’si 65 yaş üstü. Bunun rakamsal
karşılığı 35,5 milyon kişi. (Monaco nüfusunun %36’sı 65 yaş üstü ancak toplam
nüfus itibarı ile bu ülkeyi baz almadık)
Türkiye toplam nüfusunun %8,8’ine tekabül eden 65 yaş üstü vatandaşlar,
2022 itibarı ile 7,2 milyon kişi. Bu oranlarla Türkiye listenin 17. Sırasında
yer alıyor.
Kentsel Nüfusa Göre Dünya Çapında İlk 10 Ülke
Kaynak: https://statisticstimes.com/demographics/countries-by-urban-population.php
Sanayi Devrimi'ne kadar dünya nüfusunun büyük bir kısmı kırsal alanlarda
yaşıyordu. Ancak 1900'lerin başlarında şehirleşme hızla artmaya başladı 2023’e
girerken dünya nüfusunun yarısından fazlası şehirlerde yaşıyor.
Çin'in kentleşmesi, 1970'lerin sonlarında ülkenin ekonomik reformlarının
başlaması ile hızlandı. 2000’li yıllarda dünya ticaretine entegrasyon ile,
dev sanayi kentleri oluştu. 2023 itibariyle, Çin’de yaklaşık 892 milyon kişi
kentlerde yaşıyor. Bu rakam toplam nüfusun %63'ünü oluşturuyor.
Türkiye'de nüfusun %93’ü şehirlerde yaşamakta. (ilçe merkezlerinde yaşayanlar dahil). Nüfusun sadece %7’si belde ve köylerde yaşamakta. Oysa şehirde yaşayan nüfus oranı sanayileşmiş ülkeler olan Almanya’da %74, Fransa’da %78, ABD’de %82.
Kırsal Nüfusa Göre Dünya Çapında İlk 10 Ülke
Pek çok Asya ve Doğu Afrika ülkesi, kırsal nüfus karşılaştırmaları söz
konusu olduğunda öne çıkıyor, ancak Hindistan, yaklaşık 900 milyonu aşan
kırsal nüfusu ile dünyanın, kırsal yerleşimi en fazla ülkesi. Çinde 535
milyondan fazla insan kırsalda yaşıyor.
Yüzde bazında karşılaştırsaydık, Papua Yeni Gine, nüfusun %87’si kırsal
alanda yaşayan ülke olarak ilk sırada yer alacaktı.
2022 rakamları itibariyle, Hindistan nüfusunun yaklaşık %65'i
kırsal kesimde yaşıyor. Bu aslında, ülkenin kırsal nüfusunun toplam nüfusunun %82'sini oluşturduğu
1960'lara kıyasla önemli bir düşüş .
Yine de, bu hala Batı ülkelerinden önemli ölçüde daha yüksek. Örneğin, ABD nüfusunun yalnızca %17'si kırsal alanlarda yaşıyor.
Dünyanın Yüzölçümü En Büyük 10 Ülkesi
Kaynak: https://www.worldometers.info/geography/largest-countries-in-the-world/
Rusya 16.3 milyon kilometrekarelik yüzölçümüyle, dünyanın en büyük
yüzölçümüne sahip ülkesi. Rusya dünya üzerindeki karasal alanın %11’ini
kapsıyor.
Kanada’nın toplam alanı 9,9 milyon km2, listemizde ikinci sırada ancak bu
alanın %8,9’u iç denizler ve göllerden oluşuyor. Karasal alanı ise 9 milyon
km2.
Kanada’nın karasal alanları dünyadaki karasal alanların %6,1’i.
Bu nedenle Çin toplam alanı Kanada’dan az olsa da, 9,38 milyon km2 karasal
alan ile aslında en büyük kara kütlesine sahip ikinci ülke. Çin’in karasal
alanları dünyadaki karasal alanların %6,3’ü.
Türkiye 783.562 km2 total alan ve 769 bin m2 karasal alanı ile dünya
üzerinde karasal alanların %0,05’ini kaplıyor. Türkiye bu rakamlarda dünyanın
karasal alanı en büyük 37. Ülkesi.
En Çok İhracat Yapan 10 Ülke
|
EN ÇOK
İHRACAT YAPAN ÜLKELER |
|||
|
ÜLKE |
2019
ihracat |
2020
ihracat |
2021
ihracat |
|
Çin |
2,48 Trilyon
USD |
2,58 Trilyon USD |
3,36 Trilyon USD |
|
ABD |
1,64 Trilyon USD |
1,42 Trilyon USD |
1,75 Trilyon USD |
|
Almanya |
1,48 Trilyon USD |
1,37 Trilyon USD |
1,62 Trilyon USD |
|
Japonya |
705
milyar USD |
640
milyar USD |
757
milyar USD |
|
Hollanda |
576
milyar USD |
551 milyar
USD |
693
milyar USD |
|
Hong Kong (Çin) |
535
milyar USD |
551
milyar USD |
672
milyar USD |
|
Güney Kore |
542
milyar USD |
512
milyar USD |
644
milyar USD |
|
İtalya |
537
milyar USD |
498
milyar USD |
601
milyar USD |
|
Fransa |
556
milyar USD |
476
milyar USD |
569 milyar
USD |
|
Belçika |
446
milyar USD |
419
milyar USD |
549
milyar USD |
Kaynak: https://www.trademap.org/
Çin 2007 yılından beri en çok ihracat yapan ülke. Son 10 yıldır ABD ikinci,
Almanya üçüncü ve Japonya dördüncü sıradaki yerlerini muhafaza ediyorlar.
Çin “dünyanın fabrikası” olarak anılıyor, gerçekten doksanlı yılların
sonunda başlayan bir trend ile, ABD ve Avrupa’nın büyük şirketlerinin çoğu, üretim
üslerini, ucuz işçilik ve tedarik zincirinde kolaylıklar sunan bu ülkeye
kaydırdı.
En çok ihracat yapan ülkeler sıralandığında listedeki 10 ülkeden beşinin
Avrupa, birinin kuzey Amerika, üçünün uzak doğuda yer aldığını görüyoruz.
Afrika ve Güney Amerikadan hiçbir ülke yok. Hatta bu kıtalardan ilk yirmibeş
içinde dahi tek ülke var.
Brezilya, toplam 280 milyar USD ihracat ile ancak 25. sırada yer alıyor.
Türkiye 225 milyar USD ihracat ile en çok ihracat yapan 30. ülke
En Çok İthalat Yapan 10 Ülke
|
EN ÇOK
İHRACAT YAPAN ÜLKELER |
|||
|
ÜLKE |
2019
ithalat |
2020
ithalat |
2021
ithalat |
|
ABD |
2,56
Trilyon USD |
2,40
Trilyon USD |
2,93
Trilyon USD |
|
Çin |
2,06
Trilyon USD |
2,05 Trilyon
USD |
2,67
Trilyon USD |
|
Almanya |
1,23
Trilyon USD |
1,17
Trilyon USD |
1,42
Trilyon USD |
|
Japonya |
720
milyar USD |
634
milyar USD |
772
milyar USD |
|
Hong Kong (Çin) |
578
milyar USD |
573
milyar USD |
713
milyar USD |
|
Fransa |
643
milyar USD |
569
milyar USD |
701 milyar
USD |
|
İngiltere |
692
milyar USD |
634
milyar USD |
688
milyar USD |
|
Hollanda |
514
milyar USD |
484
milyar USD |
623
milyar USD |
|
Güney Kore |
503
milyar USD |
467
milyar USD |
615
milyar USD |
|
Hindistan |
478
milyar USD |
367
milyar USD |
570
milyar USD |
Kaynak: https://www.trademap.org/
ABD, uzun yıllardır en çok ithalat yapan ülke. Bunun temel sebebi tüketim
odaklı ve satın alma gücü yüksek büyük nüfusu. Ancak karşılıklı anlaşmalarla
çok sayıda ülkeye sunduğu ticari imtiyazlar (GTS), hammadde ve enerji ithalatı
da mevcut sebepler arasında.
Listede ikinci sırada yer alan Çin’in en büyük ithalat kalemleri, makine, teçhizat,
hammadde ve enerji. Çin yaptığı ithalatın önemli bölümünü mevcut üretim
kapasitesini sürdürebilmek için yapıyor. Ancak son on yılın verileri
incelendiğinde, Çin’de gelir düzeyi artan bir orta tabaka ve üst tabakanın
talepleriyle ithal edilen, otomotiv, elektronik, mücevherat, hazır giyim ve
moda ürünlerinin oranlarındaki artış göze çarpıyor.
Türkiye 271 milyar USD ithalat ile listenin 23. Sırasında. Türkiye'nin 2021 yılı dış ticaret açığı 46 milyar USD.
CO2 Emisyonlarına Göre İlk 10 Ülke
Kaynak: https://ourworldindata.org/co2-dataset-sources
Çin, sanayi üretimi ve büyük nüfusuna paralel olarak dünyanın en çok karbon
salımı yapan ülkesi. Diğer yandan kişi başı karbon salımı oranı ABD ve
Avrupa ülkelerinin gerisinde. Çin'in yıllık 10,7 milyar ton
CO₂ emisyonu, küresel emisyonların büyük bir bölümünü oluşturuyor.
İkinci sırada yer alan ABD Çin’in yarısından az bir karbon salınım oranına
sahip ancak ABD nüfusu Çin’in 4/1’i. Yani nüfusu üzerinden konuşursak, ABD’de
kişi başına düşen karbon salınımı Çin’in iki katı.
Kaynak: https://ourworldindata.org/co2-emissions
Karbon salınımına dair verileri sanayi devrimini baz alarak incelersek, 1800-1900 arasında grafiğin yukarı yönde artma eğilimi gösterdiği, 1950 yılından sonra artışın hızlandığını görebiliriz. 1990'da C02 salınımı neredeyse dört kat artışla 22 milyar tonun üzerine çıktı. Şu an yıllık ortalama 34 milyar ton CO2 salınımı, iklim değişikliğinin tetikleyicisi olarak gezegenin geleceğini tehdit eden en büyük tehlike.
Son Söz
İhracat, ithalat, istihdam ve GSYİH gibi farklı ekonomik istatistikler
kadar, nüfus, demografi, enerji tüketimi, enerji kaynakları ve karbon salınımı
gibi rakamlar da sonraki yılları öngörmemizi, toplumların sosyo-ekonomik gidişatını ve hatta mevcut ekosistemin, insan hayatının ne kadar sürdürülebilir olduğunu görmemizi sağlayan veriler sunar.
Örneğin, ekonomik verileri olumlu da olsa, yaşlı nüfusu genç nüfusuna
oranla hayli yüksek olan ülkeler, onar yıllık periyotlarla bu durumdan negatif
etkilenecektir. Diğer yandan mevcut enerji kaynakları azalan veya bu enerji
kaynaklarına erişimi azalan sanayileşmiş ülkelerin ekonomik güçlerinin
azalacağını, bu durumun istihdam, GSYİH, refah seviyesi gibi istatistiklerle yansıyacağı
gerçeği yadsınamaz.
Kaynaklar:
https://data.worldbank.org/indicator/Ny.Gdp.Mktp.Cd?most_recent_value_desc=true
https://www.worldometers.info/world-population/#top20
prb.org/resources/countries-with-the-oldest-populations-in-the-world/
https://statisticstimes.com/demographics/countries-by-urban-population.php
https://www.worldometers.info/geography/largest-countries-in-the-world/
https://www.trademap.org/
https://ourworldindata.org/co2-dataset-sources
https://ourworldindata.org/co2-emissions
YORUM