İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN KÜRESEL TİCARET ÜZERİNE ETKİLERİ

İklim değişikliği sadece canlı yaşamını değil, küresel ticareti ve hem yerel hem de global ölçekte ekonomik büyümeyi olumsuz etkiliyor. Aşırı meteorol

İklim değişikliği sadece canlı yaşamını değil, küresel ticareti ve hem yerel hem de global ölçekte ekonomik büyümeyi olumsuz etkiliyor. Aşırı meteorolojik olaylar, tedarik zincirlerinin aksamasına sebep olurken, temel ulaşım altyapısını bozabiliyor ve bu durum ticari faaliyetlerin sınırlanmasına, karlılığının azalmasına ve hatta son bulmasına sebep oluyor.

Değişen iklim koşulları ve bunlara yanıt vermek için uygulanan stratejiler, karşılaştırmalı üstünlük teorisinin (David Ricardo) dinamiklerini değiştiriyor. İklim değişimi, iklime duyarlı sektörlere (örneğin: turizm, tarım) bağımlı ülkeler için riskler oluşturuyor. İklim değişimi, rüzgar, güneş gibi yenilenebilir enerji kaynakları üzerinde de riskler yaratıyor.

İklim Değişikliğinin Bilinen Etkileri:

• Daha yüksek sıcaklıklar
• Daha şiddetli fırtınalar
• Artan kuraklık
• Buzullardaki erime deniz seviyesinin yükselmesi
• Hayvan ve bitki türlerinde kayıplar
• Besin kaynaklarının azalması
• Daha fazla sağlık riski
• Yoksulluk
• Göç (yaşam koşulları kaynaklı)

İklim Değişikliği Ticareti Nasıl Etkiliyor?

İklim değişikliği nedeniyle aşırı hava olaylarının artan sıklığı, şiddeti ve coğrafi yayılımı ile deniz seviyesinin yükselmesi gibi kademeli etkileri, uluslararası ticaret yollarının sorunsuz işleyişi için kritik olan ulaştırma altyapısına yönelik önemli riskler oluşturmaktadır. Kasırgalar, seller ve diğer felaketler yollara, köprülere, limanlara ve demiryollarına doğrudan zarar verebilir ve hava yolculuğunu aksatabilir.

Deniz taşımacılığı özellikle iklimle bağlantılı risklere karşı hassastır. Deniz seviyesindeki artış veya azalış liman operasyonlarını tehdit ederken, yağışlardaki değişiklikler de önemli nakliye merkezlerini etkiliyor. Örneğin, küresel deniz ticaretinin yaklaşık %6'sının gerçekleştiği Panama Kanalı, Atun ve Alajuela adlı yapay göllerden taşınan tatlı su mevcudiyetine dayanmaktadır ve bu göller yağışların azalması ve kuraklıktan birebir etkilenmektedir. Her ay yaklaşık 1.000 gemiye geçiş imkanı sunan Panama Kanalı'nda örneğin Şubat 2023'te gemilerin geçiş süresi +6 gün uzatıldı. Bunun temel sebebi, kuraklık sebebiyle kanala yeterli su aktarılamamasıydı. 2023 Kasım- 2024 Mart aralığında, Aylık gemi geçiş sayısı, 2022-2023 teki aynı mevsim aralığına göre yarı yarıya azaldı.

Kaynak: IMF PortWatch

Düşük su seviyeleri nedeniyle Panama kanalında büyük gemilere halihazırda kısıtlamalar getirildi. Yağışların azalması ve ısının neden olduğu buharlaşma nedeniyle Çin'de Altın suyolu olarak adlandırılan ve 6300km uzunluğu ile önemli bir taşıma işlevi gören Yangtze Nehri'nde de 2023 yılında ve 2024 yılının ilk çeyreğinde benzer kısıtlamalara gidildi. Sınırlı ticaret yollarına bağımlılıkları nedeniyle, küçük ada ülkeleri ve denize kıyısı olmayan bölgeler bu tür aksaklıklara karşı özellikle hassastır.

Küresel değer zincirlerinin karmaşık ve birbirine bağlı doğası, kritik konumlardaki aksaklıkların küresel ekonomi üzerinde büyük etkilere sahip olabileceği anlamına geliyor. Bu durum, 2011 yılında Tayland'da otomotiv, elektronik ve teknoloji sanayileri için üretim yapan teknoloji üretimini sekteye uğratan sel felaketinde görüldüğü gibi, özellikle muadili sınırlı kaynakların veya üretim araçlarının bulunduğu bölgelerde yaşanan bir doğa olayından kaynaklı felaketin sonuçları tüm dünyayı etkiliyor. Tayland’daki sel felaketi, küresel araç üretiminin %4,7’sini etkileyen bir kesinti yarattı.

İklim Değişikliğinden En Çok Hangi Ticaret Sektörleri Etkileniyor?

İşletmeler ve Finansal Piyasa

İklim değişikliği ve dünya çapındaki yansımaları, işletmelerin kârlılığını çeşitli şekillerde tehdit ediyor. Dünya çapında aşırı hava olaylarının artan sıklığı ve yoğunluğu, üretim tesislerine zarar verebilir, tedarik zincirinin kırılmasına ve altyapıyı tesislerinin zarar görmesine sebep olabiliyor.

Kuraklık koşulları su maliyetlerini arttırıyor ve muhtemelen hammadde fiyatlarını ve üretim süreçlerini etkileyecektir. İklim değişkenliği, şirketleri kaynak fiyatları, enerji taşımacılığı ve sigortadaki belirsizliklerle yüzleşmeye zorlayabilir. Kömür madenciliği ekipmanları veya artık kar olmayan bölgelerde kayak malzemeleri gibi bazı ürünler eskiyebilir veya pazarlarını kaybedebilir.

Küresel olarak, karbon fiyatlandırması ve rakiplerin lehine olan sübvansiyonlar gibi yeni düzenlemeler, bir işletmenin kârlılığını etkileyebilir. Bir şirketin çevreye zararlı olarak algılanması durumunda itibarı zarar görebilir. Yatırımcılar ve paydaşlar, "atıl durumdaki varlıklar" potansiyeli konusunda giderek daha fazla endişe duyuyor; bu varlıklar, zamanından önce eskimiş veya elverişsiz hale geliyor, bunların kayıp olarak kaydedilmesini gerektiriyor; çoğu kişinin çıkarılmaması gerektiğine inandığı fosil yakıtlar veya yeni belirlenen taşkın yataklarındaki gayrimenkuller gibi.

Üretim

İklim değişikliği, ulaşım sorunları ve tarımsal girdi sorunları nedeniyle imalat tedarik zincirlerini sekteye uğratıyor. Artan sıcaklıklar üretkenlik kayıplarına ve ekipman arızalarına yol açarak kıtlıklara neden olabilir ve tedarik zincirlerine daha fazla zarar verebilir. Ayrıca yüksek sıcaklıklar, depolama tesislerindeki soğutma masraflarını artırarak ticaret maliyetlerini de artırabilir.

Tarım

Sıcak hava dalgalarına, arazi bozulmasına ve su stresine ve kuraklığa neden olan değişen yağış seviyelerine neden olan sıcaklık dalgalanmaları, tarımsal üretime ciddi zarar verebilir ve gıda fiyatlarını artırabilir. Isı stresi aynı zamanda tarım işçilerini de etkileyerek üretkenliği azaltır. Bu faktörler gıda ürünleri ticaretini ve ilgili imalat sektörlerini etkilemektedir. Sahra altı Afrika ve Güney Asya'daki gelişmekte olan ekonomiler, tarımsal ihracata aşırı bağımlılıkları ve sektördeki önemli istihdam nedeniyle özellikle kırılgan durumda.

İklim kaynaklı gıda güvensizliği, Mayıs 2022'de Hindistan'ın sıcak hava dalgası sırasında ulusal gıda güvenliğini korumak için buğday ihracatını yasaklamasında görüldüğü gibi, ihracat kısıtlamalarına yol açabilir. Okyanusun ısınması ve asitlenmesi aynı zamanda balıkçılığı da olumsuz etkileyerek okyanus ürünleri ticaretini ve gıda güvenliğini etkileyerek kırsaldaki küçük ölçekli balıkçılara ve gıda tedarik zincirindekilere zarar veriyor.

Enerji

Bazı endüstriler için küresel ısınmanın yarattığı riskler öncelikle hükümetlerin bunu yavaşlatma çabalarıyla ilgilidir. Fosil yakıtların kullanım kısıtlamalarına ilişkin düzenlemeler özellikle Kuzey Avrupa’da artarken, ABD bu konuda daha çekimser ve sadece elektrikli araçlar gibi yeni teknolojileri desteklemekle yetiniyor. Bunun temel sebebi yeşil enerji kullanımının petrol, gaz ve kömür endüstrilerinde pay sahibi küresel şirketleri tehdit etmesi.

Küresel enerji şirketleri sadece fosil kaynakların satışından kaynaklı kardan vazgeçecekleri için değil, "mahsur kalan varlıklar" olarak isimlendirilen, büyük ölçekli projelerinin atıl kalması sonucu oluşabilecek milyarlarca dolar kaybetme riskinden de çekiniyor. Açık deniz petrol platformları gibi büyük yatırımların bir anda işlevsiz kalmasından doğacak zarar ihtimali, iklim değişikliğiyle mücadelenin önüne ket vuran çabaların bir kısmının sebebini açıklıyor.

Kaynak: Statista

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) bu yılın başlarında "atıl durumdaki varlıkların" enerji şirketleri ve devlet varlık fonları, emeklilik fonları ve üniversite bağışları da dahil olmak üzere yatırımcıları için önemli bir risk olduğu konusunda uyardı. OECD hükümetleri petrol ve doğalgazdan yılda yaklaşık 200 milyar dolar kazanıyor. Rusya yılda yaklaşık 150 milyar dolar, yani toplam hükümet gelirlerinin %28'ini petrol ve türevlerinden elde ediyor. OPEC ülkelerinin petrol gelirleri 2022 yılında yaklaşık 900 milyar USD idi. Bu ülkelerin bir kısmı, örneğin küresel ısınma sebebiyle, iklim değişikliğinin etkilerine çok şiddetli bir şekilde maruz kalacak. Ancak hükümetleri mevcut gelir kaynaklarını kısıtlayacak şekilde fosil yakıt üretimini ve ihracatını azaltmaya istekli değiller.

Turizm

Aşırı hava olayları, altyapıya zarar vererek ve zamanla destinasyonların çekiciliğini azaltarak turizmi ciddi şekilde aksatabilir. Örneğin, Tayland'a gelen ziyaretçi sayısı 2003'teki tsunami ve 2010’daki sel felaketinden sonra düşerek hem turizm gelirlerini hem de turizm sektöründeki istihdamı olumsuz etkiledi. Portekiz, Yunanistan, Türkiye gibi ülkelerin güney kıyılarında, yaz aylarında sıkça yaşanan orman yangınları, bitki örtüsü ve doğal canlı hayatı için bir felaketken, aynı zamanda turizm sektörünü sekteye uğratıyor. Kademeli sıcaklık değişimleri ve yükselen deniz seviyeleri, sürekli kar yağışına bağımlı olan kayak merkezlerinin sezon sürelerini daraltıyor. Avustralya Büyük Bariyer Resifi gibi ekosistemlerin iklime bağlı olarak zarar görmesi nedeniyle, bu doğa harikalarını görmek için gelen turist sayısı azalıyor ve hatta tamamen sonlanıyor. Niagara şelalesinin bir gün kuruduğunu düşünün. O bölgedeki tüm turizm tesisleri, şelalenin tükenen suları gibi ekonomik ömrünü dolduracaktır.

İnsan sağlığı

Isınan bir gezegen daha hasta bir gezegendir. Dünya Sağlık Örgütü, iklim değişikliğinin 2050 yılına kadar yetersiz beslenme, sıtma ve sıcaklık stresi gibi faktörlerden dolayı yılda ekstra 250.000 ölüme daha neden olacağını tahmin ediyor. Yükselen sıcaklıklar, dumanın önemli bir bileşeni olan, astım ve kalp hastalıklarının kötüleşmesine neden olan yer seviyesindeki ozonun artmasıyla bağlantılıdır. Yüksek sıcaklığa dayalı nefes alma zorlukları özellikle ileri yaştaki insanlar için öldürücü bir etki yaratıyor.

Araştırmalar, sıcaklıktaki 1 santigrat derecelik artışın, solunum sorunları nedeniyle acil servise başvuru sayısında %10'luk bir artışa neden olabileceğini öne sürüyor. İklim değişikliği aynı zamanda ekosistemleri de bozarak hastalık taşıyan sivrisinekler için ideal üreme alanları yaratıyor. Bir çalışma, 2 santigrat derecelik bir artışın, sıtmanın bulaşmasına uygun alanlarda potansiyel olarak %70'lik bir genişlemeye yol açtığını gösterdi.

Net Sıfır Geçiş ve Değişen Enerji Piyasasından Gelen Ticaret Fırsatları

Fosil yakıtlardan yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş, hangi bölgelerin verimli ticaret ve üretim için en uygun olduğunu belirleyerek karşılaştırmalı üstünlüğü dönüştürüyor. Yenilenebilir enerji kaynaklarına ve depolama ve iletim gibi enerji teknolojisindeki gelişmelere odaklanmak, küresel enerji piyasalarında ve ticaretinde devrim yaratabilir. Yenilenebilir kaynakların bol olduğu ve hidrojen merkezleri geliştirme kapasitesine sahip bölgeler önemli ölçüde fayda sağlayabilir.

Daha önce fosil yakıt kaynakları karşılaştırmalı üstünlüğü belirliyordu. Düşük karbonlu ekonomide, rüzgar ve güneş gibi evrensel olarak daha bol bulunan yenilenebilir enerji kaynakları hayati önem taşıyor. Bu değişim, daha adil bir küresel enerji piyasası potansiyeli sunuyor. Yükselen piyasalar ve gelişmekte olan ekonomiler, enerji dayanıklılığını ve güvenliğini artırmak için yenilenebilir enerji üretiminden yararlanıyor.

Ancak, yüksek yenilenebilir potansiyele rağmen, gelişmekte olan ülkelerdeki yüksek sermaye maliyeti, bu ülkelerin yeni enerji ekonomisine tam katılımlarının önünde bir engel olmaya devam ediyor.

Çin, AB ve ABD gibi büyük ekonomiler, Çin'in Modern Enerji Sistemi Planlamasına İlişkin 14. Beş Yıllık Planı, AB'nin Yeşil Anlaşması ve ABD Enflasyonunun Azaltılması gibi girişimlerle kendilerini geleceğin yenilenebilir enerji pazarında kilit oyuncular olarak konumlandırıyor. Davranmak. Farklı iklimlerden enerji elde etmelerine ve düşük maliyetli sermayeye erişmelerine olanak tanıyan geniş kara kütlelerinden yararlanıyorlar.

Yenilenebilir enerji, hidrojen ve elektrikli araç teknolojileri için gerekli 'geçiş açısından kritik minerallerin' eşit olmayan dağılımı, bazı ülkelerin ticari avantaja sahip olacağı anlamına geliyor. Talep arttıkça arz darboğazları ticareti ve geçişin hızını etkileyebilir.

Elektrifikasyonun Sanayi ve Verimlilik Üzerindeki Etkileri

Düşük karbona geçiş, endüstriyel süreçlerin heyecanlandırılması için önemli fırsatlar sunuyor. Çelik, alüminyum ve baz kimyasallar gibi enerji yoğun endüstriler önemli miktarda CO2 yayar ve daha ucuz yenilenebilir enerjiden yararlanabilir.

Bu değişim, artık fosil yakıt erişimine bağlı olmayan yeni bir enerji ve endüstriyel üretim haritası yaratacaktır. Şili, Brezilya, Avustralya, Suudi Arabistan, BAE, Moritanya, Namibya ve Kazakistan gibi ülkeler yeşil hidrojen, yeşil amonyak, yeşil çelik ve düşük karbonlu alüminyum projeleri geliştirerek kendilerini düşük karbonlu endüstrilerde lider olarak konumlandırıyorlar.

Enerjinin tarım, iş dünyası, ticaret, iletişim, eğitim, sağlık ve ulaşımdaki kritik rolü göz önüne alındığında, temiz enerjiyi gelişmekte olan pazarlarda ve enerji kaynaklarına, elektriğe erişimi olmayan gelişmekte olan ekonomilerde milyonlarca insana yaymak ekonomik kalkınmayı hızlandıracaktır. Hükümetlerin yerel politikalar ve uluslararası işbirliği yoluyla etkili yönetimi, küresel tedarik zincirlerini çeşitlendirebilir ve iklimle ilgili felaketlere karşı dayanıklılıklarını artırabilir.

Yazan: Aykut Alan

Kaynaklar:

·        UN / 2023, "Causes and Effects of Climate Change"

https://www.un.org/en/climatechange/science/causes-effects-climate-change

·        IMF / 2023, "Climate Change is Disrupting Global Trade"

https://www.imf.org/en/Blogs/Articles/2023/11/15/climate-change-is-disrupting-global-trade

·        WTO / 2023, "Evolution of trade under the WTO: handy statistics"

https://www.wto.org/english/res_e/statis_e/trade_evolution_e/evolution_trade_wto_e.htm

·        WEF /2023, "World merchandise trade rebound"

https://www.weforum.org/agenda/2024/04/top-trade-supply-chain-stories-april/

·        Atlantic Council / 2024, "Climate, drought, and the disrupted future of global trade"

https://www.atlanticcouncil.org/blogs/econographics/climate-drought-and-the-disrupted-future-of-global-trade/

·        Statista / 2024, “Estimated OPEC net oil export revenue streams in 2022”

https://www.statista.com/statistics/223231/opec-net-oil-export-revenue-streams-by-country/

·