Ekim 2024 tarihli “Küresel Ticaret Görünümü ve İstatistikleri” güncellemesinde, WTO ekonomistleri küresel mal ticaretinin 2024'ün ilk yarısında yıllık bazda %2,3 artışla yukarı doğru döndüğünü ve bunun yılın geri kalanında ve 2025'te daha ılımlı bir genişleme izlemesi gerektiğini belirtiyor. Bu toparlanma, yüksek enflasyon ve artan faiz oranlarının etkisiyle 2023'te yaşanan %1,1'lik düşüşün ardından geldi. Dünya reel GSYİH büyümesinin piyasa döviz kurlarında 2024 ve 2025'te %2,7'de sabit kalması bekleniyor. (WTO, 10.2024)
Küresel Ticarete Dair Satırbaşları
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), 2024 yılı küresel mal ticaretine
ilişkin tahminini revize ederek, önceki %2,6 'lık büyüme tahmininden %2,7'ye hafif bir
artış öngörüyor. Bu olumlu görünüm, devam eden jeopolitik gerilimlerin
gölgesinde, 2025 için olumlu sinyaller olarak algılanıyor.
2024'te küresel ticarette kademeli bir toparlanma bekleniyordu,
ancak Ukrayna'daki krizin etkileri devam ediyor. Ayrıca Orta Doğu'da İsrail
Filistin ve son olarak Lübnan’da artan çatışmalar tüm bölgeyi ve dolayısıyla
küresel ticareti etkileyecek şekilde artma eğiliminde. Çatışmaların etkisi,
doğrudan dahil olan ülkeler için ciddi boyutlarda, ancak küresel enerji
maliyetlerini ve nakliye rotalarını dolaylı olarak da etkileyebilir. Savaşın
sadece can kaybı ve yıkım değil, kitlesel göçlere sebep olarak etkisinin geniş
bir coğrafyaya yayıldığını Suriye iç savaşı sonrası, Türkiye ve göç rotasının devamında
Avrupa başta olmak üzere tüm dünya bir kez daha görmüş oldu.
DTÖ, "Küresel Ticaret Görünümü ve İstatistiklerinin
Ekim 2024 güncellemesinde, küresel mal ticaretinin 2023'teki patlamanın
ardından 2024’ün ilk yarısında daha stabil hale geldiğine dikkat çekildi. ABD
ve Avrupa’da, düşen enflasyon, daha düşük faiz oranları ve artan girişim ve
yatırım harcamaları nispeten olumlu gelişmeler.
Ticarette Yeniden Yapılanma Süreci:
Çin, Almanya, Birleşik Krallık ve ABD, 2017'den beri uluslararası ticaretlerinin jeopolitik mesafesini %4 ila %10 oranında azalttı. Örneğin ABD, "kendi kıyılarına çekilme" ve "yakın kıyılara çekilme" politikaları ile, ithal edilen bir bölümün üretimini kendi gerçekleştirmeyi ve bu mümkün değilse, Meksika, Kanada ve karayip ülkeleri gibi yakın ortaklardan ithal etmeyi sağlama politikaları ve bu şekilde yatırım politikalarını izliyor.
Bölgesel Ticaret Görünümü
DTÖ'nün ekim 2024 değerlendirmeleri, 2024'ün önceki 9 ayında yaşananlar ve kalan dönemle ilgili tahminleri öngörerek genel ticaret görünümünde birkaç önemli gelişme
olduğunu vurgulamaktadır:
Avrupa:
Daralan ihracat ve ithalat: Avrupa'nın 2024'te hem ihracatta
hem de ithalatta düşüş yaşaması bekleniyor, bunun temel nedeni ekonomik
büyümedir Almanya'da ve otomotiv ve kimyasallar gibi sektörlerde zayıflık.
Tedarik zincirleri üzerindeki etki: AB'nin otomotiv
ürünlerinin üretimindeki düşüş, özet tedarik zincirlerinde kesintiler konusunda
endişelere yol açıyor.
Değişen ticaret kalıpları: Hindistan ve Vietnam'dan artan ithalat, AB'nin kürsel ithalat yükünün Çin'den diğer Asya ülkelerine yayıldığını gösteriyor.
Asya:
Güçlü ihracat büyümesi: Asya'nın küresel ticaretinin ihracat
hacminin, Çin, Singapur ve Kore Cumhuriyeti gibi üretim ekonomileri tarafından
şekillendiği görülüyor. Vietnam, Bangladeş gibi ülkeler Çin'in tekstil ve hazır
giyim ihracatını azaltmasıyla aynı payı Asya pazarında devam ediyorlar.
Çin ekonomisinin büyümesindeki düşüş son yıllarda düşüşe
devam ediyor ancak Çin'in, yüksek teknolojik gelişme üretim ve ihracatını
arttıracak ekonomi politikalarına ağırlık görülüyor.
Hindistan'ın ihracatının yıllık 5 yılda %12 oranında artması bekleniyor. Bu hedefin gerçekleşmesi 2030 yılına kadar Hindistan'ın küresel ihracattaki payının %4'e (1,6 ihracat USD) gösterilmesi bekleniyor. Ancak orta ömürlü zayıf küresel büyüme, daha fazla tedarik zinciri kopması ve artan korumacılık bu büyümeyi zorlaştırıyor.
source: WTO, 10.2024
Güney ve Orta Amerika:
Geri dönen ticaret: Güney Amerika, 2023'te hem ihracatta kapasite artışı ile toplam ticaretin büyüdüğünü görüyoruz. Güney Amerika ülkeleri, uzak doğunun aksine ekonomik bir denizyolu şebekesine sahip değil. Coğrafi konumu ve politk oranları Güney Amerika ülkelerinin pek çoğunun, avantajlı olduğu ürünler dışında rekabetini zorlaştırıyor.
Meksika'nın büyüyen rolü: Meksika, yeniden ABD için bir üretim üssü olarak revaçta. NAFTA'nın dağılışı ve Trump döneminde başlayan ticaret savaşlarının olumsuz etkileri, Çin'e bir alternatif olarak ABD'li yatırıcımalrın rotayı Meksikaya çevirmesiyle değişti. Meksika'nın hem ihracat hem de ithalat hacmi hızla artıyor.
Afrika:
Afrika'nın ihracat büyüme tahmini, Avrupa ithalatındaki
zayıflama nedeniyle aşağı doğru revize edildi.
En az gelişmiş ülkeler (LDC'ler): Daha az gelişmiş
ülke ülkelerinde Afrika ülkelerinin sunduğu ticari imtiyazlar çoğu kez
dezavantajlarıa dönüşmüş, 2010-2020 yılları arasında Afrika'nın, ABD ile
ticaret oranının azaldığı görülmüştü. ABD'nin Afrika ülkeleriyle ticari
şekillendiren önemli enstrümanlardan biri AGOA (African Growth and Opportunity
Act) ile gidişatın değişmesi bekleniyor.
LDC mal ihracatının daha yavaş bir oranda artması
öngörülüyor 2024'te bir önceki yıla göre hız. Artan ithalat: LDC ithalatının
2024 ve 2025'te önemli ölçüde artması öngörülüyor.
Genel olarak, küresel ticaret görünümü iyileşirken, DTÖ'nün tahmin ihtiyatlı kalmaya devam ediyor ve uluslararası ticaretin gidişatını uzatacak kalıcı riskleri ve süreleri kabul ediyor.
Türkiye 2024 Analizi ve 2025 Beklentiler
Türkiye'nin ticaret görünümü 2024 ve 2025 için pozitif
kalmaya devam ediyor. Ancak risklerin doğru yönetilmesi , ülkeye yatırımcı ve
yabancı sermaye girişini teşvik edecek ekonomi politikaları geliştirilmesi ve
yapısal reformlara gidilmesi gerekiyor.
İhracat pazarlarının çeşitlendirilmesi: Türkiye AB-27 ülkelerine 2023 yılında toplam 104,3 milyar USD mal ihracatı gerçekleştirdi. 2023 yılında Türkiye'nin global ihracat toplamı 255 milyar USD idi. Orantılandığında Türkiye'nin AB ülkelerine yaptığı ihracat, yıllık toplam ihracatının yaklaşık %40'ına denk geliyor.
Türkiye Ticaret Bakanlığı 2024 Haziran verilerine göre, 2024 yılı
ilk altı aylık ihracat toplamı 125,5 milyar USD oldu ki bu ihracatın bir
önceki yıla paralel seyrettiğini gösteriyor. (ASO, 2024) Türkiye'nin AB
pazarına yoğunlaşması ve ticaretin son 10 yılda iki misline yakın artması
şaşırtıcı değil, ancak Türkiye özellikle Asya ve Afrika'daki ticaret hacmini
genişletmeli.
Daralan iç talep: Alım gücü düşen tüketiciler, özellikle orta gelir grubunun son bir kaç yılda hızla fakirleşmesi Türk iç piyasasında ciddi bir talep daralmasına, mal ve hizmet kalitesinin düşmesine sebep oldu. İç talebin düşmesi aynı zamanda ihracat kapasitesi de düşen, tekstil, hazır giyim gibi sektörler için yıkıcı bir etki oluşturuyor.
Jeopolitik gerginlikler: Türkiye son 10 yılda Suriye,
Irak ve Doğu Akdeniz kaynaklı sorunların yarattığı siyasi ve ekonomik
sorunlarla mücadele ediyor. Ukrayna ve Rusya arasındaki savaş, her iki ülke ile
önemli ekonomik ve siyasal ilişkileri olan Türkiye için bir başka handikap.
Türkiye, İsrail kaynaklı çatışmalar sebebiyle, özellikle Lübnan'dan gelebilecek
bir göç dalgası ve çatışmaların yayılması durumunda (özellikle İran ve vekil
güçleri kaynaklı) yaşanabilecek krizlere hazırlıklı olmalı (ticaret yolları
güvenliği, akaryakıt, fiyat artışı, sınır güvenliği vs...)
Küresel ekonomik koşullar: Küresel ekonomik
büyümedeki yavaşlama veya ticaret korumacılığının yeniden canlanması
Türkiye'nin ihracatını olumsuz etkileyebilir. Türkiye uzun yıllardır gümrük
birliği üyesi olarak AB ile yoğun bir karşılıklı ticarete sahip
Döviz Kuru Politikası: Türk lirası, EUR ve USD
karşısında uzun zamandır aşırı değerli. Piyasa fiyatları ve TL'nin satın alma
gücü ile uyumsuz olan baskılanmış döviz kuru politikası Türkiye'nin ihracat
kapasitesini olumsuz etkilerken, ithalatta döviz bazında fiyat artışlarına sebep
oluyor. Diğer yandan baskılanmış döviz kuru politikası ülkeye yabancı sermaye
girişinin önünde bariyer oluşturuyor.
Bu zorluklara rağmen Türkiye'nin ticaret görünümü
iyimserliğini koruyor. Ülkenin güçlü ekonomik temelleri, Çeşitlendirilmiş
ihracat tabanı ve stratejik konumu, küresel pazardaki fırsatları değerlendirmek
için onu iyi bir konuma getiriyor.
Yazan: Aykut Alan
Kaynaklar:
1. WTO, Global goods trade on track for gradual recovery
despite lingering downside risks
https://www.wto.org/english/news_e/news24_e/stat_10oct24_e.htm
https://www.mckinsey.com/mgi/our-research/geopolitics-and-the-geometry-of-global-trade
3. Statista, Value of
total exports to the European Union (EU-27) from Turkey from 2013 to 2023
https://www.statista.com/statistics/1045699/total-value-of-exports-from-turkey-to-the-european-union/
4. 2024 TİM İhracat Raporu
https://tim.org.tr/files/downloads/Strateji_Raporlari/ihracat_2024_raporu-2.pdf
5. Ankara Sanayi Odası
https://www.aso.org.tr/post/2024-yili-ilk-6-ay-ihracat-rakamlari-degerlendirme-raporu-5860
YORUM