Türkiye ve Avrupa Birliğinde Asgari Ücret Oranları
Asgari ücret, bir ülkedeki çalışanların ekonomik refahını ve yaşam standartlarını belirleyen önemli göstergelerden biridir. Türkiye ve Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında asgari ücret oranları ve asgari ücretli çalışanların toplam çalışanlar içindeki oranı bakımından önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu makalede, Türkiye ve AB ülkelerindeki asgari ücret uygulamalarını ve bu uygulamaların toplumsal etkilerini inceliyoruz.
Türkiye'de asgari ücretli çalışanların toplam istihdam içindeki oranı 2024 yıl sonu ve 2025 itibarı ile %43,1 civarındadır. Bu oran, OECD ülkeleri ve Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında en yüksek oranlardan biridir. Türkiye'de çalışan kesimin %50'sinin asgari ücret veya asgari ücretliler ile aralarında refah payı oluşturmayacak yani yakın bir kademede kazandığı göz önüne alındığında, iş gücünün büyük bir kısmının düşük gelir grubunda olduğunu göstermektedir.
Türkiye 2025 Asgari Ücret Ne kadar? : Türkiye'de son yılarda izlenen baskılanan kur politikası sebebi ile asgari ücret EUR ve USD karşılığı olarak geçmiş yıllardaki oranların üstünde seyrediyor. Örneğin 2024 yılında asgari ücret (+/-%10) 500 EUR civarında seyretti. 2025 yılı için belirlenen 22.104 TL asgari ücret Ocak ayı başında ortalama 600 EUR'ya tekamül ediyor. Ancak temel gıda ürünleri, enerji maliyetleri, altın gibi yatırım araçları ile kıyaslandığında Türkiye tarihinin en düşük alım gücü sunan asgari ücret rakamları ile karşı karşıya.
Asgari ücretin yüksek bir çalışan kitlesini kapsaması, ekonomik eşitsizliğin nüfusun büyük bir bölümünün fakirleşmesi ile alt gelir tabakasında oluşturulduğu yorumunu doğurmaktadır. Bu durum, ekonomik büyüme üzerinde de doğrudan olumsuz bir etkiye sahiptir.
AB ülkelerinde Asgari Ücret
27 AB üyesi ülke bulunmaktadır. Bunların yirmi ikisinde ulusal asgari ücret uygulanmaktadır. Bazı ülkelerde bölgesel bazda minimum ücret kıstasları var iken bazı ülkelerde bu yönde hiç bir düzenleme bulunmamaktadır. Örneğin İtalya'da işçi sendikaları ve işveren temsilcileri arasında yapılan sözleşmelerde baz alınan en düşük saatlik ücret 9,2 EUR'dur. Daha düşük işçilik becerisi ve ücreti içeren gelirler incelendiğinde minimum ücretlerin 1150 EUR'ya kadar düştüğü görülür.
Ulusal bazda asgari ücret uygulamayan 5 ülke şunlardır: Danimarka, İtalya, Avusturya, Finlandiya ve İsveç'te yok.
AB Aday Ülkelerde Asgari Ücret
AB adayı 10 aday ülke bulunmaktadır. Bunların sekizinde ulusal asgari ücret uygulanmaktadır. Karadağ, Moldova, Kuzey Makedonya, Gürcistan, Arnavutluk, Sırbistan, Türkiye ve Ukrayna, asgari ücret uygulanan ülkelerken, Bosna-Hersek ve Kosova'da asgari ücret uygulanmamaktadır.
Avrupa Ülkelerinde Asgari Ücretle Çalışanların Çalışan Nüfusa Oranı (%)
Türkiye'deki asgari ücret ile Avrupa'daki asgari ücretlerin kıyaslandığı diyalogların kamuoyunda ve basın yayın organlarında sıkça geçtiğini görüyoruz. Ancak dikkate alınması gereken iki kriter daha var; asgari ücretle çalışanların toplam çalışan sayısına oranı ve asgari ücretin alım gücü.
Örneğin, Almanya'da çalışanların sadece %7'si asgari ücret almakta, Yunanistan'da çalışanların sadece %9'u asgari ücret almakta iken ülkemizde bu oran %42'dir. Ve bir diğer acı tablo, asgari ücret + %10 alanlar eklendiğinde çalışanların %50'sinin bu düşük gelir grubunu oluşturduğunu görüyoruz.
Örneğin Almanya'da asgari ücret 2000 EUR üzerinde ancak bu rakam Türkiye'de 500 EUR altında derken, dikkate almamız gereken 2 nokta daha var:
- Türkiye'de asgari ücretin üzerinde kazananların oranı %58
- Almanya'da asgari ücretin üzerinde kazananların oranı %93
Asgari Ücretin Düzenli Olarak Ayarlanması
Avrupa ülkeleri son yıllarda, pandemi, Rusya'ya uygulanan yaptırımlar, enerji fiyatlarındaki artış ve Ukrayna kaynaklı krizin etkileri sebebiyle 2021-2022 yıllarında enflasyon artışına sahne oldu. AB, düşük ücretli çalışanların yaşam standartlarını iyileştirmek için topluluk bazında düzenlemeler yaptığı gibi, her ülkenin asgari ücretleri satın alma gücüne paralel koruması gerektiği topluluk bildirgelerinde yer aldı. OECD "Yükselen Enflasyon Dönemlerinde Asgari Ücretler" raporunda, "Yasal asgari ücretlerin düzenli olarak ayarlanması önemlidir" denildi.
2024 Yılında Türkiye'de Asgari Ücret ve Açlık Sınırı
Türkiye'de işçi temsilcileri, sendikalar ve sivil toplum kuruluşları asgari ücret görüşmelerinde, mevcut enflasyon, beklenen enflasyon verilerine bağlı olarak asgari ücretin belirlenmesini istiyorlar. Açlık sınırı ve fakirlik sınırı olarak belirlenmiş rakamlar, asgari ücret müzakerelerinde dile getirilen diğer rakamlar. Örneğin Türkiye'de Kasım 2024 sonunda yoksulluk sınırı 4 kişilik bir aile için 66.000 TL'yi aştı. Açlık sınırı ise 21.000 TL'ye yaklaştı.
Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi 2024 yılında belirlenen 17002 TL asgari ücret, nisan ayından itibaren açlık sınırının altına düşmüş. Yani asgari ücretle çalışanlar
Tüik verilerine göre 2024 yılı temmuz ayında 4/a’lı çalışan sayısı 15,8 milyon kişiydi. Bunların %42,6'sı asgari ücretle çalışıyor. Bu 7 milyondan fazla çalışana tekamül ediyor. 4/a Çalışanların yaklaşık %8,8'si ki buda 1.5 milyon kişiye tekamül eder, asgari ücretin %10 fazlasından az kazanıyor.
Buna göre Temmuz 2024 itibarı ile açlık sınırının altında kazanan çalışan kesimin, toplam çalışan kesime oranı %51'i, sayıları 8,5 milyonu geçti. 2024 Kasım ayında açlık sınırının altında çalışan, 4/a'lı çalışan sayısının 10 milyonu bulduğu tahmin ediliyor.
2025 Türkiye Asgari Ücret Tutarı ve Açlık Sınırı
2025 Türkiye Asgari Ücret Oranı nedir?
Asgari Ücret Tespit Komisyonunun 24 Aralık'ta aldığı karar ile, 2025 yılı için asgari ücret net 22.104 TL olarak belirlendi.
1 Ocak 2025'den itibaren vergi ve harçlarda devletin yeniden değerleme oranı %43,93 olarak devreye girecek. Şüphesiz özel sektörde mal ve hizmetlerdeki mevcut enflasyon artışı ile birleştiğinde açlık sınırının hızla 22.000 TL'yi geçmesi bekleniyor. Bunun anlamı 22.000 TL asgari ücretin, henüz çalışanlar ilk maaşını almadan önce yani 1 şubat 2025'den önce açlık sınırın altında kalma ihtimali.
Türkiye'de kayıt dışı istihdam
Türkiye, Avrupa ülkeleri ile karşılaştırıldığında %27,3 ile en yüksek gayrı resmi istihdam oranına sahip ülke. Asgari ücret rakamı ve asgari ücret alanların toplam çalışan sayısına oranı gibi listelerde en altlarda yer alan Türkiye, maalesef kayıt dışı istihdam oranın listenin en başında yer alıyor.
Türkiye'de tarım ve turizm gibi mevsimsel işlerde sigortasız çalışma yaygınlığı kayıt dışı istihdamın önemli sebeplerinden biridir. Son 10 yıldır, Suriye, Afganistan, ırak gibi ülkelerden gelen göçmenlerin kayıt dışı istihdamı artıran bir başka etken olduğunu inkar edemeyiz. Cinsiyet bakımından incelendiğinde kayıt dışı istihdamın erkeklerde %23 iken kadınlarda %32'yi bulduğu yani kadın çalışanların küçük işletmeler dahil pek çok işletmede sigortasız çalıştırıldığı gözlenmektedir.
Sonuç
Türkiye’de asgari ücretin, çalışanların büyük bir kısmını kapsaması, gelir eşitsizliğini azaltma potansiyeline sahip olsa da, asgari ücretin uzun yıllardır açlık sınırında seyretmesi, nüfusun büyük bir kısmının beslenme, barınma, sağlık, eğitim gibi alanlarda mahrumiyet yaşadığı bir yoksulluk altında eşitlendiği anlamını çıkarmaktadır. AB ülkelerindeki daha dengeli gelir dağılımı modelleri, Türkiye için örnek teşkil edebilir.
Türkiye’nin, daha sürdürülebilir bir ekonomik yapı için asgari ücret politikalarını yeniden düzenlemesi ve düşük gelirli çalışan oranını azaltmaya yönelik, vergilerin yeniden düzenlenmesi, gelir adaletsizliğinin önlenmesi, eğitim, mesleki beceri kazandırma ve istihdam teşvikleri gibi programlara öncelik vermesi gerekmektedir.
Yazan: Aykut Alan
Kaynaklar:
1. https://www.turkis.org.tr/category/aclik-yoksulluk/
2. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/asgari-ucret-kararina-iliskin-teblig-resmi-gazetede/3435456
3. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index
4. https://www.euronews.com/business/2024/02/05/how-do-minimum-wages-compare-across-europe-in-2024
5. https://www.euronews.com/business/2024/08/12/zero-hour-contracts-across-europe-how-do-countries-compare
YORUM